1 Zarządzanie finansami przedsiębiorstwadr hab. Marta Postuła

2 Główne zagadnienia Istota finansów przedsiębiorstwaPojęcie przedsiębiorstwa i jego formy organizacyjne Funkcje gospodarki finansowej przedsiębiorstwa Bieżące zarządzanie finansami przedsiębiorstwa Rachunek kosztów jako podstawa podejmowania decyzji Zawartość informacyjna rachunku zysków i strat Bilans majątkowy i metody jego oceny Rachunek przepływów pieniężnych i jego metody sporządzania Zarządzanie kapitałem obrotowym Wartość pieniądza w czasie Ocena efektywności inwestycji rzeczowych Fundusze unijne

3 Literatura J. Śliwa, M. Przygoda, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa wielozakładowego w gospodarce rynkowej, J. Śliwa, R. Pawlicki, Zarządzanie Funduszami Unijnymi

4 Obszary finansów W finansach można wyodrębnić trzy wzajemnie powiązaneze sobą obszary: Rynki pieniężne i kapitałowe zajmujące się wieloma zagadnieniami z dziedziny makroekonomii Inwestowanie, skupiające się na decyzjach instytucji finansowych i poszczególnych osób, które są podejmowane przy wybieraniu papierów wartościowych mogących się składać na ich portfele inwestycyjne Zarządzanie finansami (lub finanse przedsiębiorstwa) obejmujące rzeczywiste zarządzanie firmą

5 Odpowiedzialność zarządzającego finansamiZadaniem każdego zarządzającego finansami jest takie zdobycie i wykorzystanie funduszy, aby maksymalnie zwiększyć wartość firmy. Służą temu następujące działania: Prognozowanie i planowanie; Główne inwestycje i decyzje finansowe; Koordynacja i kontrola; Zajmowanie się rynkami kapitałowymi.

6 Istota finansów przedsiębiorstwaZbiór przepisów prawnych regulujących zasady prowadzenia gospodarki finansowej przedsiębiorstwa Finanse aktywizują procesy gospodarcze, dokonują ich pomiaru i umożliwiają ocenę efektywności Zarządzanie finansami – umiejętność wykorzystywania środków pieniężnych w procesach decyzyjnych w przedsiębiorstwie

7 Finanse prywatne, publiczne, przedsiębiorstw

8 Pojęcie przedsiębiorstwaPrzedsiębiorstwo – podmiot gospodarczy prowadzący działalność na własny rachunek w celu osiągnięcia określonych korzyści. Celem jest pomnażanie majątku właścicieli Przedsiębiorczość – aktywność i umiejętność działania w poszukiwaniu nowych przedsięwzięć, których rezultaty znajdą aprobatę rynku i przyniosą oczekiwane efekty, 2 funkcje w sferze przedsiębiorczości: Marketing, Innowacje.

9 Cechy przedsiębiorstwaWyodrębnienie ekonomiczne Wyodrębnienie prawne Odrębność organizacyjna

10 Zasady działania przedsiębiorstwaRentowność: nadwyżka wpływów nad wydatkami czyli zysk, Miara efektywności i sprawności biznesu, Zabezpiecza od ryzyka, Źródło kapitału, Zabezpiecza samofinansowanie działalności i rozwoju. Rachunek ekonomiczny: efektywne zarządzanie finansami, wykorzystanie wartości pieniądza w czasie. Zasada przedsiębiorczości: twórcze wykorzystanie zasobów.

11 Główne cele finansów przedsiębiorstwaMaksymalizacja wartości firmy Pomnażanie majątku właścicieli Zwiększanie ceny akcji

12 Cele działalności przedsiębiorstwaPozycja na rynku Udział w rynku Przychody ze sprzedaży i ich dynamika Liczba nowych wyrobów na rynku Opanowanie nowego rynku Efektywnościowe Wielkość zysku i jego dynamika Rentowność sprzedaży i aktywów Wzrost kapitałów własnych Sytuacja finansowa Płynność finansowa Zdolność kredytowa Wykorzystanie rynku kapitałowego Socjalne Integracja pracowników z celami przedsiębiorstwa System motywacyjny Warunki pracy Możliwości rozwoju osobistego

13 Obszary dla kórych należy ustalić cele przedsiębiorstwa (wg. P. FObszary dla kórych należy ustalić cele przedsiębiorstwa (wg. P.F. Druckera) Pozycja rynkowa Innowacyjność Produktywność i wartość dodana Zasoby fizyczne i finansowe Rentowność Wydajność menedżerów i ich rozwój Wydajność pracowników i stosunek do pracy Odpowiedzialność publiczna przedsiębiorstwa

14 Charakterystyka celówCele strategiczne, taktyczne, operacyjne Zasady formułowania poprawnych celów Techniczne: Konkretność, mierzalność, akceptowalność, realistyczność, ograniczenie czasowe. Merytoryczne: Istotność, operatywność, koncentracja sił, zrównoważenie potrzeb, kompleksowość.

15 Menedżer i jego funkcjeKierowanie przedsiębiorstwem na rynku Kluczowa rola dla realizacji celów przedsiębiorstwa Zarządzanie: Biznesem, Menedżerami niższego szczebla, Pracownikami i pracą. Kompetencje i wydajność najwyższej klasy

16 Grupy decyzji w firmie o skutkach finansowych można podzielić na:Decyzje operacyjne związane są z ustaleniem rozmiarów produkcji, programu sprzedaży, zakupami materiałów, towarów i usług, zaplanowaniem poziomu wskaźników finansowych, w tym np. rentowności sprzedaży, wyborem sposobu płatności zobowiązań, ustaleniem zasad kredytowania odbiorców. Decyzje inwestycyjne charakteryzują się z reguły dłuższym horyzontem. Do tej grupy decyzji zaliczają się zakupy rzeczowych aktywów trwałych, zakupy finansowych aktywów trwałych. Decyzje finansowe dotyczące ściśle działań firmy na rynku finansowym. Mogą to być decyzje o nowej emisji akcji, udziałów lub dopłacie do kapitału, skutkujące pozyskaniem dodatkowych kapitałów. Zaliczają tu się również decyzje o zaciągnięciu kredytów, pożyczek lub innych zobowiązań.

17 Zasady zarządzania finansami w firmiezasadę egoizmu, co oznacza kierowanie się swoim partykularnym interesem; Zasada zależności ryzyko – stopa zwrotu związana jest ze powszechną koniecznością dokonywania wyboru w decyzjach gospodarczych pomiędzy poziomem ryzyka i uzyskiwaną stopą zwrotu; zasada awersji do ryzyka odnosząca się wprost do indywidualnych preferencji inwestorów, ich awersji lub skłonności do ryzyka; Zasada wartości pomysłów odnosi się do oceny nowych pomysłów, których wyższa od przeciętnej wartość generuje nadzwyczajne zyski.

18 Zasady zarządzania finansami w firmieZasada wyboru oznacza, że elastyczność może dawać dodatkowe korzyści, ale ma swoją cenę; Zasada behawioralna wskazane jest wykorzystywanie doświadczeń innych przedsiębiorców, zwłaszcza odnoszących sukcesy w naszej branży. Efekty naśladownictwa mają swoje granice; Zasada sygnałów dotyczy wykorzystywania danych i informacji pojawiających się na rynku; Zasada dwustronności transakcji; Zasada przyrostu zysków wskazuje, że kryterium wyboru nowego przedsięwzięcia jest przyrost zysków z nim związany.

19 Formy organizacyjne przedsiębiorstwaSpółka jawna Spółka partnerska Spółka komandytowa Spółka komandytowo-akcyjna Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka akcyjna

20 Spółka jawna Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inna spółka handlową Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna” Umowa spółki jawnej powinna zawierać: firmę i siedzibę spółki określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość przedmiot działalności spółki czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony Spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę, chyba że umowa przewiduje inaczej Nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników

21 Spółka jawna c.d. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki Prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bądź na podstawie późniejszej uchwały wspólników Za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia W razie wątpliwości uważa się, że wkłady wspólników są równe Udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach Wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego

22 Spółka jawna c.d. Wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdyby spółka poniosła stratę Zmniejszenie udziału kapitałowego wymaga zgody pozostałych wspólników W przypadku likwidacji spółki likwidatorzy sporządzają bilans na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji Z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych

23 Spółka partnerska Spółką partnerską jest spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, takich jak: adwokat aptekarz architekt inżynier budownictwa biegły rewident broker ubezpieczeniowy doradca podatkowy makler papierów wartościowych doradca inwestycyjny księgowy lekarz i lekarz dentysta lekarz weterynarii notariusz pielęgniarka położna radca prawny rzecznik patentowy rzeczoznawca majątkowy tłumacz przysięgły

24 Spółka partnerska c.d. W sprawach nieuregulowanych przez przepisy o spółce partnerskiej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej Firma spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie „i partner” lub „i partnerzy” oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce Umowa spółki partnerskiej powinna zawierać m.in. określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności Spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce oraz zatrudnionych przez nich osób, chyba że umowa spółki tak przewiduje

25 Spółka partnerska c.d. Każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że umowa spółki stanowi inaczej, a pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki może nastąpić tylko z ważnych powodów uchwałą powziętą większością 3/4 głosów w obecności co najmniej 2/3 ogólnej liczby partnerów Umowa spółki może też prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki powierzyć zarządowi W przypadku gdy w spółce pozostaje jeden partner lub gdy tylko jeden partner posiada uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu związanego z przedmiotem działalności spółki, spółka ulega rozwiązaniu najpóźniej z upływem roku od dnia zaistnienia któregokolwiek z tych zdarzeń

26 Spółka komandytowa Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona W sprawach nieuregulowanych przez przepisy o spółce komandytowej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej Firma spółki komandytowe powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” Umowa spółki komandytowej powinna zawierać: firmę i siedzibę spółki przedmiot działalności spółki czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową) Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru

27 Spółka komandytowa c.d. Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej Komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wniesionego do spółki Obniżenie sumy komandytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały przed chwilą wpisania obniżenia do rejestru Kto przystępuje do spółki w charakterze komandytariusza, odpowiada także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru Spółkę reprezentują komlementariusze, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa do jej reprezentowania Komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik Komandytariusz ma prawo żądać odpisu sprawozdania finansowego za rok obrotowy oraz przeglądać księgi i dokumenty celem sprawdzenia jego rzetelności

28 Spółka komandytowo-akcyjnaSpółka komandytowo-akcyjna jest spółką mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna” Komplementariusz może wnieść wkład do spółki komandytowo-akcyjnej na kapitał zakładowy lub inne fundusze Wniesienie przez komplementariusza wkładu na kapitał zakładowy nie wyłącza jego nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania spółki Spółka komandytowo-akcyjna powstaje z chwilą wpisu do rejestru Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki W spółce komandytowo-akcyjnej można ustanowić rade nadzorczą W spółce, w której nie ustanowiono rady nadzorczej przy podejmowaniu czynności związanych z nadzorem nad działalnością spółki spółkę reprezentuje pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia

29 Spółka komandytowo-akcyjna c.d.Uchwały walnego zgromadzenia wymaga m.in.: rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania komplementariuszy z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego spółki za ubiegły rok Zgody wszystkich komplementariuszy wymagają uchwały walnego zgromadzenia w sprawach m.in.: podziału zysku za rok obrotowy w części przypadającej akcjonariuszom podwyższenia i obniżenia kapitału zakładowego emisji obligacji Komplementariusz oraz akcjonariusz uczestniczą w zysku spółki proporcjonalnie do ich wkładów wniesionych do spółki, chyba że statut stanowi inaczej

30 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąSpółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej Umowa spółki stanowi, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów. Jeżeli wspólnik może mieć więcej niż jeden udział wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej złotych Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych Udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna określać: firmę i siedzibę spółki przedmiot działalności spółki wysokość kapitału zakładowego czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony

31 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością c.d.Jeżeli wkładem do spółki w celu pokrycia udziału ma być w całości albo w części wkład niepieniężny (aport) umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu, osobę wspólnika wnoszącego aport oraz liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów Wynagrodzenia za usługi świadczone przy powstawaniu spółki nie można wypłacać ze środków wpłaconych na pokrycie kapitału zakładowego, jak również zaliczać na poczet wkładu wspólnika Zgłoszenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do sądu rejestrowego powinno zawierać m.in. wysokość kapitału zakładowego Kwota przeznaczona do podziału miedzy wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne itd. Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku.

32 Wielopodmiotowe organizacje gospodarczeFormy organizacyjno-prawne Trust Koncern Konglomerat Konsorcjum Holding

33 Otoczenie przedsiębiorstwaUwarunkowania rynkowe (funkcje i rodzaje rynków) Samoregulujący mechanizm w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji. Ciągłe procesy dostosowawcze pomiędzy różnymi sferami działalności gospodarczej, Wymuszany jest postęp innowacyjny, Eliminowane są niesprawne podmioty, Minimalizowane są koszty produkcji, Maksymalizowane są efekty na jednostkę produkcji

34 Otoczenie rynkowe Rynek i jego funkcjeRynek towarów i usług Rynek pracy Rynek kapitałowy Rynek kapitałowy i jego podmioty

35 Rynek towarów i usług FunkcjeEfektywnościowa (obiektywizacja cen i innych kategorii finansowych), Równoważąca (popyt i podaż), Adaptacyjna (dostosowanie podaży do struktury popytu i jego zmian).

36 Rynek pracy Funkcje Kształtowanie wartości siły roboczej,Racjonalizacja zatrudnienia, optymalne wykorzystanie czasu pracy, Podnoszenie umiejętności i wykształcenia, przekwalifikowywanie bezrobotnych, Stymulowanie rozwoju gospodarczego na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy.

37 Rynek kapitałowy Rynek kredytowy Rynek papierów wartościowychObrót papierami wartościowymi, Akcje, obligacje, jednostki funduszy inwestycyjnych, Dokumenty potwierdzające określone prawa majątkowe realizowane przez ich posiadaczy, Współcześnie mogą występować jedynie w postaci zapisów komputerowych.

38 Konkurencyjność przedsiębiorstwaPrzedsiębiorstwo osiągające lepsze wyniki ekonomiczne od innych ma przewagę konkurencyjną na rynku, Wymiary przewagi konkurencyjnej: Rodzaj, Rozmiar, Trwałość. 4 poziomy (rodzaje) konkurencji wg P.Kotlera W ramach marki (zbliżony produkt i serwis) np. producenci samochodów klasy van, W ramach gałęzi (np. wszyscy producenci samochodów), W ramach formy produktu (producenci środków transportu), Ogólna konkurencja (dowolne towary i usługi).

39 Czynniki przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwaKonkurencji Sposób konkurowania Przewaga konkurencyjna Obsługiwane segmenty Stosunek do nowych technologii Rynkowe Udział w rynku Udział w podstawowych segmentach rynku Dynamika sprzedaży Zakres oddziaływania na rynki Ekonomiczne Uzyskiwane marże Zdolność produkcyjna Skala działania Sytacja finansowa Społeczne Stosunki z otoczeniem Integracja załogi z firmą Warunki pracy

40 Determinanty przewagi konkurencyjenej przedsiębiorstwaTrwała, dobra jakość produktów i usług Podążanie za potrzebami klientów i lepsza oferta niż u konkurentów Zdolność ekspansji na nowe rynki i rozwijania nowych dziedzin działalności Lepsza lokalizacja i dostęp do surowców Wykwalifikowani pracownicy Efektywne źródła finansowania Innowacyjność

41 Konkurencyjność danego krajuWyposażenie gospodarki w czynniki produkcji Zasoby naturalne, Praca, Wiedza, Kapitał Wielkość, struktura i charakter popytu krajowego Intensywność konkurencji w danej gałęzi oraz w gałęziach z nią powiązanych i uzupełniających, Zakres swobody działalności gospodarczej i towarzyszących jej wymogów formalnych

42 Miejsce sprawozdawczości finansowej w rachunkowościŹródło: Gmytrasiewicz M., Karmańska A., Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa, 2002, s.22

43 Kryteria podziału oraz rodzaje sprawozdań finansowychBrojak-Trzaskowska M., Lubomska-Kalisz J., Porada-Rachoń M., Sokół A., Surmacz A.O., Analiza sprawozdań finansowych, CeDeWu, Warszawa 2010, s. 15.

44 Zasady sprawozdawczości finansowejPeriodyzacji podmiotu gospodarczego pomiaru pieniężnego kosztowa bilansowa kontynuacji działania pełnego ujawniania ciągłości zasad rachunkowych współmierności kosztów i przychodów memoriałowa versus kasowa ostrożnej wyceny

45 Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa IFunkcje w zarządzaniu przedsiębiorstwem Utrzymanie równowagi finansowej, zdolności płatniczej, Aktywizacja procesów rzeczowych, Połączenie poszczególnych form działalności: operacyjnej, finansowej, inwestycyjnej, Umiejscowienie źródeł kosztów i zysków, Umożliwienie oceny efektywności w różnych przekrojach np. komórek organizacyjnych, Określenie opłacalności planowanych kierunków rozwoju firmy, Wzrost majątku właścicieli i dochodów pracowników, Określenie pozycji przedsiębiorstwa na rynku, jego siły konkurencyjnej i możliwości ekspansji gospodarczej.

46 Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa IIŹródła pozyskiwania dochodów Przychody ze sprzedaży produktów i usług, Rola przedsięwzięć efektywnościowych, Inwestycje rzeczowe. Przychody z operacji finansowych na rynku kapitałowym, Przychody z operacji finansowych na rynku walutowym. Ryzyko związane z inwestycjami rzeczowymi i finansowymi.

47 Sprawozdania finansowe zawartość informacyjnaRoczne sprawozdania finansowe podmiotów gospodarczych zobligowanych ustawą o rachunkowości Rachunek zysków i strat, Bilans: stany poszczególnych składników aktywów i pasywów, Informacja dodatkowa: m.in. szczegółowy podział zobowiązań długoterminowych, nakłady na niefinansowe aktywa trwałe poniesione w ostatnim roku i planowane na następny rok Ponadto Zestawienie zmian w kapitale własnym (zwiększenia i zmniejszenia składników kapitału (funduszu) własnego, Rachunek przepływów pieniężnych, Sprawozdanie z działalności (spółek kapitałowych, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych) obejmujące ocenę stanu majątkowego, sytuacji finansowej, ryzyka i zagrożeń dla przedsiębiorstwa.

48 Sprawozdania finansowe dodatkowe źródła informacjiRaporty roczne przygotowane przez zarząd Roczne i okresowe sprawozdania rady nadzorczej obejmujące ocenę pracy zarządu i zalecenia rady dla zarządu Raporty biegłych rewidentów z badania bilansu – ocena rzetelności ksiąg rachunkowych Wyniki kontroli skarbowej

49 Rachunek kosztów Koszty: celowe zmniejszenie aktywów lub zwiększenie zobowiązań konieczne do wytworzenia i sprzedaży produktów lub świadczenia usług w ramach normalnej działalności firmy. Pojęcie rachunku kosztów Istota kosztów: celowe zużycie czynników wytwórczych (zasobów i usług) dla osiągnięcia określonych korzyści ekonomicznych, Rachunek kosztów: ogół czynności zmierzających do ustalenia wysokości kosztów własnych w odpowiednich przekrojach ponoszonych przy wytwarzaniu produktów lub świadczeniu usług, Rachunek kosztów jest niezbędny dla potrzeb kontroli gospodarki danej jednostki (przedsiębiorstwa, jednostki organizacyjnej). Grupowanie kosztów w różnych przekrojach, ewidencja i kalkulowanie dla potrzeb podejmowania decyzji

50 Zadania rachunku kosztówPodstawowy instrument zarządzania przedsiębiorstwem Kontrola przebiegu procesów gospodarczych i ich optymalizacja Dostarcza danych dla potrzeb ustalania prawidłowego wyniku finansowego oraz sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa Podstawa do opracowania strategii rozwoju przedsiębiorstwa i oceny efektywności inwestycji rzeczowych

51 Przekroje klasyfikacji kosztów IUkład rodzajowy Zużycie materiałów i energii, Usługi obce, Podatki i opłaty, Wynagrodzenia, Świadczenia na rzecz pracowników, Amortyzacja, Pozostałe koszty. Układ użyteczny w planowaniu, budżetowaniu i normowaniu.

52 Przekroje klasyfikacji kosztów IIUkład kalkulacyjny Materiały bezpośrednie, Koszty zakupu, Płace bezpośrednie, Koszty wydziałowe, Koszty ogólnego zarządu, Koszty sprzedaży. Cel: ustalenie w jakim stopniu koszty wytworzenia produktów lub usług mieszczą się w poziomie cen rynkowych ?

53 Rodzaje kalkulacji kosztówWstępna, Planowa Ofertowa, Na podstawie kosztów normatywnych, Expost Kosztu pełnego (bezpośrednie i wszystkie pośrednie) Kosztu częściowego.

54 Metody kalkulacji kosztów IWg sposobu naliczania kosztów Podziałowa (suma kosztów pośrednich i bezpośrednich / liczba produktów) Prosta , Współczynnikowa, Procesowa lub fazowa, Sprzężona (odjemna). Doliczeniowa (odrębne obliczanie kosztów każdego zlecenia produkcyjnego, do kosztów bezpośrednich doliczane są koszty wydziałowe) Zleceniowa (produkcja jednostkowa i małoseryjna), Asortymentowa (produkcja wielkoseryjna).

55 Metody kalkulacji kosztów IIWg zasady nawarstwiania kosztów Jednostopniowa, Wielostopniowa, Procesowa, Fazowa.

56 Strategie cen przedsiębiorstwaWysokich cen, Cen prestiżowych, Cen neutralnych, Niskich cen, Ceny zwyczajowej.

57 Bilans jako źródło informacji o firmieBilans majątkowy (księgowy) jest retrospektywnym, mikroekonomicznym, całościowym zestawieniem zasobów (stanu majątku przedsiębiorstwa) tj. aktywów i pasywów (śródeł ich finansowania) w ustalonym momencie czasu i określonej formie (tabeli dwustronnej). Funkcje bilansu: Informacyjna, Kontrolna, Pomiarowa.

58 Zasady bilansowe wg ustawy o rachunkowościZasada jasności Właściwa klasyfikacja danych bilansowych i ich odpowiednia szczegółowość, Zasada ciągłości Stany końcowe roku obrachunkowego są stanami początkowymi w roku następnym, Zasada prawdziwości 3 wymogi: Bilans odzwierciedla wszystkie środki gospodarcze i źródła ich pochodzenia bez względu na miejsce ich położenia, Wszystkie składniki majątkowe są wycenione zgodnie z rzeczywistymi cenami jednostkowymi lub rzeczywistym kosztem wytworzenia (np. aktualizacja wyceny środków trwałych), Stosowanie terminów zgodnych z ustawą o rachunkowości oraz zasadami Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Sprawozdawczości Finansowej).

59 Informacje bilansowe - aktywaAktywa obrotowe Zapasy, Należności krótkoterminowe, Inwestycje krótkoterminowe, Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe. Aktywa trwałe Wartości niematerialne i prawne, Rzeczowe aktywa trwałe Należności długoterminowe, Inwestycje długoterminowe, Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

60 Informacje bilansowe - pasywaZobowiązania krótkoterminowe Rezerwy na zobowiązania, Rozliczenia międzyokresowe bierne Zobowiązania długoterminowe Kapitały własne Kapitał podstawowy, Należne wpłaty na kapitał podstawowy (-), Udziały własne (-), Kapitał zapasowy, Kapitał z aktualizacji wyceny, Pozostałe kapitały rezerwowe, Zysk (strata) z lat ubiegłych, Zysk (strata) netto, Odpisy z zysku netto w ciągu roku (-).

61 Syntetyczna klasyfikacja aktywów obrotowychGrupa aktywów obrotowych Elementy składowe Zapasy Materiały Półprodukty i produkty w toku Produkty gotowe Towary Zaliczki na dostawy Należności krótkoterminowe Należności od jednostek powiązanych Należności od pozostałych jednostek Inwestycje krótkoterminowe Krótkotermi9nowe aktywa obrotowe Inne inwestycje krótkoterminowe Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów Inne rozliczenia międzyokresowe

62 Metody oceny bilansu Porównawcza Przyczynowo-skutkowa Dedukcyjna

63 Etapy oceny bilansu Wstępna ocena bilansu Ocena strukturyOcena dynamiki Ocena poziomu bilansu

64 Rachunek zysków i stratA. Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi B-1. Koszty sprzedanych towarów i produktów B-2. Koszty działalności operacyjnej C. Zysk/Strata ze sprzedaży D. Pozostałe przychody operacyjne E. Pozostałe koszty operacyjne F. Zysk/Strata na działalności operacyjnej G. Przychody finansowe H. Koszty finansowe I. Zysk/Strata brutto na działalności gospodarczej J. Zyski nadzwyczajne K. Straty nadzwyczajne N. Zysk/Strata brutto O. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego I. Podatek dochodowy od osób prawnych lub osób fizycznych II. Pozostałe obowiązkowe obciążenia R. Zysk/Strata netto

65 Rachunek zysków i strat można sporządzić w dwóch wariantachwariant kalkulacyjny – koszty grupuje się zgodnie z przyporządkowaniem do konkretnego rodzaju działalności jako koszty sprzedanych materiałów, towarów, produktów, koszty sprzedaży oraz koszty ogólnego zarządu; wariant porównawczy – koszty grupuje się w układzie rodzajowym, zgodnie z ich rodzajem np. amortyzacja, koszty zakupu materiałów, koszty transportu. Nie rozlicza się ich na poszczególne rodzaje działalności jednostki.

66 Rachunek przepływów gotówkowychRachunek przepływów gotówkowych jest integralną częścią sprawozdania finansowego Rachunek określa źródła pochodzenia oraz kierunki wykorzystania uzyskanych w roku obrotowym środków pieniężnych i ich ekwiwalentów, przedstawiając je w trzech częściach działalności: Operacyjnej, Inwestycyjnej, Finansowej.

67 Zakres rachunku przepływów gotówkowychPrzepływy aktywów pieniężnych: Krajowych środków płatniczych, Walut obcych i dewiz, Inne aktywa finansowe płatne lub wymagalne w ciągu 3 miesięcy od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub założenia. Podział wpływów i wydatków według obszarów działalności: operacyjna: podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz pozostałe niezaliczone do inwestycyjnej i finansowej, Inwestycyjna: nabywanie i zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych, Finansowa: pozyskiwanie lub utrata źródeł finansowania.

68 Metody sporządzania rachunku przepływów gotówkowychBezpośrednia Zestawienie poszczególnych rodzajów operacji gotówkowych (wpływów i wydatków) Przegląd i grupowanie wszystkich transakcji gotówkowych (możliwe w małej firmie), Przekształcenie informacji księgowych dotyczących przychodów i kosztów w obroty gotówkowe. Pośrednia Modyfikacja zysku netto (lub straty) poprzez dodawanie i odejmowanie odpowiednich zmian wielkości aktywów i pasywów – wynikiem kwota gotówki netto (uzyskana lub utracona). Ustawa o rachunkowości uznaje za miarodajną metodę pośrednią.

69 Przydatność rachunku przepływów gotówkowych w zarządzaniuPodstawa do sporządzania biznesplanu Badanie efektywności lokat kapitałowych Identyfikacja czynników kształtujących płynność finansową Ocena zdolności płatniczej Ocena realności wyniku memoriałowego

70 Zarządzanie kapitałem obrotowymIstota Kapitał obrotowy brutto: wartość lokat kapitałowych w aktywa bieżące firmy niezależnie od źródeł pozyskania tych kapitałów, Kapitał obrotowy (pracujący) netto: Aktywa bieżące firmy minus jej zobowiązania bieżące Złota zasada bilansowa: kapitał obrotowy netto = zero Kluczowe kwestie w zarządzaniu kapitałem obrotowym Kreowanie przychodów ze sprzedaży, Optymalizacja kosztów uzyskiwania przychodów, Zabezpieczenie przed utratą płynności finansowej.

71 Struktura sprawozdania finansowego

72 Alternatywne polityki inwestowania w aktywa bieżąceElastyczna: Wysoki poziom inwestycji krótkoterminowych, Wysoki poziom zapasów, Liberalna polityka w stosunku do odbiorców (wysoki poziom należności). Restrykcyjna: Mniej kosztowna, Niskie poziomy inwestycji i zapasów, Niski poziom należności, Możliwy brak płynności i utrata klientów, Kompromisowa: Wykorzystanie krótkoterminowych pożyczek gotówkowych w momencie najwyższego zapotrzebowania na aktywa obrotowe, Rezerwy papierów wartościowych do obrotu w okresach niskiego zapotrzebowania na aktywa obrotowe. Branżowe zróżnicowanie stosowanych form finansowania majątku obrotowego

73 Ocena majątkowo-kapitałowawskaźnik pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym. wskaźnik pokrycia aktywów trwałych kapitałem stałym

74 Ocena majątkowo-kapitałowa

75 Klasyfikacja grup wskaźników finansowych:wskaźniki rentowności, wskaźniki rotacji, wskaźniki płynności, wskaźniki wspomagania finansowego.

76 Model CVP Opiera się na zależności, zgodnie z którą zysk operacyjny(EBIT) jest różnicą pomiędzy całkowitymi przychodami (S) a całkowitymi kosztami (KC), co można wyrazić następującą formułą: EBIT= S – KC

77 Model CVP EBIT = S –KZ–KS Stąd EBIT = c *Q – KZJ *Q –KS lub po przekształceniu EBIT = (c - KZJ)*Q - KS

78 Próg rentowności

79 Wskaźnik określany terminem stopień dźwigni operacyjnej

80 Strategie zarządzania kapitałem obrotowymStrategia agresywna. Strategia konserwatywna, Strategia umiarkowana.

81 Krążenie kapitału obrotowego

82 Model finansowania aktywów bieżących w przedsiębiorstwie

83 Źródła krótkoterminowego finansowania aktywów obrotowychZobowiązania (narosłe lecz nie zapadłe) z określonym terminem płatności z tytułu: wynagrodzeń, podatku VAT, podatku dochodowego, składek na ubezpieczenia społeczne, dochodów przyszłych okresów. Zobowiązania wobec dostawców (kredyty kupieckie), Weksle własne, Factoring, Kredyty krótkoterminowe.

84 Optymalizacja składników aktywów obrotowychOptymalizacja zapasów W sytuacji idealnej gospodarowanie bez zapasów, Ustalenie optymalnego poziomu zapasów. Zarządzanie gotówką Planowanie wpływów i wydatków. Zarządzanie należnościami Wartość sprzedanych towarów i usług , za które nie wpłynęła jeszcze gotówka, Analiza wskaźnikowa należności.

85 Wartość pieniądza w czasieNajbardziej płynna forma kapitału, Zdolność pomnażania wartości w miarę upływu czasu, ze względu na możliwość inwestowania, Przechowywanie pieniądza (bez jego inwestowania) jest nieopłacalne, z powodu utraty potencjalnych korzyści, Potrzeba porównywania wydatków i wpływów w różnych okresach czasu, Koszt pieniądza – oprocentowanie, czyli cena za korzystanie z pieniądza,

86 Przyszła wartość pieniądzaZależna od stopy procentowej i czasu, Nominalna stopa procentowa, Efektywna stopa procentowa: uwzględnia częstotliwość kapitalizacji odsetek, Czas utrzymania lokaty, Częstotliwość kapitalizacji odsetek, FV = PV ∙ (1 + r)t FV – wartość przyszła, PV – wartość aktualna, R – stopa oprocentowania, t – liczba lat. FVt = PV ∙ (1 + r/n)t ∙ n FV – wartość przyszła, PV – wartość aktualna, R – stopa oprocentowania, n – liczba okresów kapitalizacji w roku t – liczba lat.

87 Aktualna wartość pieniądzaObecna wartość dochodów które uzyskamy w przyszłym okresie Uzależniona od wysokości czynnika dyskontującego Stopy procentowej, Czasu. PV = FV / (1 + r)t PV – wartość aktualna, FV – wartość przyszła, R – stopa oprocentowania, t – liczba lat.

88 Wycena papierów wartościowychMetody wyceny akcji Majątkowe, Wykorzystujące relację ceny rynkowej akcji do dochodu, Oczekiwanych dochodów, Oparta na wypłaconej lub planowanej dywidendzie. Wycena obligacji Wartość rynkowa obligacji, Efektywność obligacji, dla inwestora, dla emitenta. Koszt pozyskania kapitału

89 Ocena efektywności ekonomicznej inwestycji rzeczowych IIstota inwestowania Aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend, innych pożytków, w szczególności aktywa finansowe oraz nabyte w celu osiągnięcia korzyści i nieużytkowane w innym celu nieruchomości, wartości niematerialne i prawne. Rodzaje inwestycji wg ustawy o rachunkowości: Rzeczowe, Finansowe, Niematerialne,

90 Ocena efektywności ekonomicznej inwestycji rzeczowych IIProblemy w planowaniu inwestycji Wybór trafnego rynkowo projektu, Zgromadzenie kapitału, Obliczenie efektywności na podstawie planu przyszłych przepływów finansowych, Zabezpieczenie przed ryzykiem. Rodzaje projektów inwestycyjnych Wymiana zużytych urządzeń produkcyjnych, Modernizacja urządzeń, Podjęcie produkcji nowych wyrobów lub usług, wejście na nowe rynki, Budowa nowych zakładów, Nakłady na ochronę środowiska, BHP, infrastrukturę.

91 Ocena efektywności ekonomicznej inwestycji rzeczowych IIIRyzyko Makro: wewnętrzna i międzynarodowa sytuacja gospodarcza kraju, Mezo: sytuacja sektorów, branż , konkurencji, (greckie mésos – środkowy) Mikro: sytuacja ekonomiczna przedsiębiorstwa, Inne przekroje klasyfikacyjne ryzyka.

92 Metody oceny efektywności ekonomicznej inwestycji rzeczowych IWybór i ocena projektów inwestycyjnych Fazy projektu inwestycyjnego, Faza przedinwestycyjna, studium możliwości, studium przedrealizacyjne, studium ostatecznej wersji projektu, Studia pomocnicze. Faza inwestycyjna, Faza operacyjna. Fazy oceny projektu inwestycyjnego wg UNIDO.

93 Metody oceny efektywności ekonomicznej inwestycji rzeczowych IIFazy oceny projektu inwestycyjnego wg UNIDO Podsumowanie i wnioski Geneza projektu Analiza marketingowa, Analiza materiałochłonności, Uwarunkowania środowiskowe i infrastrukturalne, Techniczne aspekty projektu, Strona organizacyjna, Zasoby ludzkie, Plan realizacji projektu.

94 Metody oceny efektywności ekonomicznej inwestycji rzeczowych IIIZbiorcze zestawienie całkowitych nakładów inwestycyjnych oraz rocznych kosztów produkcji Całkowite nakłady inwestycyjne, Finansowanie projektu, Całkowite koszty produkcji, Zbiorcze zestawienie finansowe, Tablica przepływów pieniężnych, rachunek wyników, bilans. Obliczenie mierników opłacalności finansowej Okres i stopa zwrotu, NPV, IRR, MIRR, Analiza progów rentowności, Analiza wrażliwości.

95 Metody oceny efektywności ekonomicznej inwestycji rzeczowychKryteria wyboru projektów Metody proste, Metody dyskontowe, Analiza progu opłacalności.

96 Źródła finansowania inwestycjiŚrodki własne, zyski zatrzymane Dochody z nowej emisji akcji Nowy dług długoterminowy Kredyty, pożyczki, Obligacje.

97 Źródła pozyskiwania kapitałuFinansowanie kapitałem własnym Zewnętrzne źródła finansowania Kryteria wyboru źródeł finansowania,

98 Warunki pozyskiwania kredytów bankowychRodzaje kredytów bankowych Kredyty obrotowe, Kredyty inwestycyjne, Wnioski kredytowe Ocena zdolności kredytowej Formy zabezpieczenia kredytów

99 Źródła pozyskiwania kapitałuRynek finansowy Rynek pieniężny, Rynek walutowy, Rynek kapitałowy, Rynek papierów wartościowych, Alternatywne źródła finansowania rozwoju przedsiębiorstwa

100 Niekonwencjonalne źródła pozyskiwania kapitałuAlternatywne źródła finansowania rozwoju przedsiębiorstwa Factoring, Franchasing, Forfaiting, Leasing.

101 Factoring I Funkcje: Podmioty Rodzaje factoringu wg kryteriów:Finansowa, Gwarancyjna, Usługowa, Podmioty Faktorant, Faktor, Dłużnik faktoringowy, Rodzaje factoringu wg kryteriów: Ryzyka wypłacalności, Sposobu powiadomienia dłużnika o umowie, Otrzymania zapłaty przez faktoranta, Rynku docelowego producenta.

102 Factoring II Rodzaje factoringu wg kryteriów: Ryzyka wypłacalnościWłaściwy, pełny Niewłaściwy, niepełny, Mieszany, Sposobu powiadomienia dłużnika o umowie Otwarty, Półotwarty, Tajny, Otrzymania zapłaty przez faktoranta Przyspieszony, Wymagalnościowy, Zaliczkowy, Rynku docelowego producenta Eksportowy, Importowy, Dwóch faktorów.

103 Factoring III Pozostałe rodzaje factoringu Agencyjny Powierniczy,Ratalny, Honorarium factoring, Metafactoring.

104 Rynek kapitałowy, istota, uczestnicyObrót instrumentami finansowymi Warunki wprowadzenia papierów wartościowych do obrotu Nadzór nad rynkiem kapitałowym

105 Współfinansowanie projektów inwestycyjnych z funduszy Unii Europejskiej IDotacje dla samorządu terytorialnego i innych organizacji Dotacje dla przedsiębiorców Obszary dofinansowania przedsiębiorców, dotacje na: Inwestycje i prace B + R, Wsparcie eksportu, Rozwój kadry, Uzyskanie patentu i praw autorskich, Rozwój i powstanie klastrów, Rozwój i powstanie parków przemysłowych, technologicznych oraz inkubatorów, Instytucje otoczenia biznesu.

106 Współfinansowanie projektów inwestycyjnych z funduszy Unii Europejskiej IIFundusze europejskie  programy operacyjne  projekty inwestycyjne Wysokość pomocy zależna od: Lokalizacji inwestycji, Maksymalny poziom dofinansowania z funduszy strukturalnych zależny od województwa, wysokości nakładów inwestycyjnych, Kosztów zatrudnienia nowych pracowników, Wielkości przedsiębiorstwa. Katalog wydatków kwalifikowanych Beneficjent zapewnia trwałość rezultatów projektu przez okres minimum 5 lat, w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw przez okres 3 lat od zakończenia projektu.

107 Współfinansowanie projektów inwestycyjnych z funduszy Unii Europejskiej IIZawartość informacyjna projektu inwestycyjnego Cel projektu, Oczekiwany efekt i korzyści płynące z realizacji projektu, Terminy rozpoczęcia, zakończenia, czas trwania kolejnych etapów, Ścieżka realizacji, harmonogram, Zaangażowane osoby, Koszt projektu, Działania niezbędne dla rozpoczęcia realizacji, Ograniczenia i zagrożenia dla realizacji projektu, Analiza źródeł finansowania, Analiza wymagań w stosunku do beneficjenta i projektu, Analiza kryteriów oceny technicznej i finansowej.

108 Ocena wniosków o dofinansowanie projektuWspółfinansowanie projektów inwestycyjnych z funduszy Unii Europejskiej III Przykładowy zestaw dokumentów wymaganych przy ubieganiu się beneficjentów o dofinansowanie z funduszy UE: Projekt inwestycyjny, Biznesplan, Wniosek o dofinansowanie projektu, Wniosek beneficjenta o płatność (jeśli projekt zostanie przyjęty do realizacji). Ocena wniosków o dofinansowanie projektu

109 Zasady wykorzystania funduszy Unii Europejskiejkoncentracji środków finansowych Subsydiarności Trwałego i zrównoważonego rozwoju Efektywności Uzupełniającego charakteru Koordynacji Oceny Partnerstwa Poprawy rządzenia Programowania Równości szans Społeczeństwa obywatelskiego

110 Plan finansowania projektuWydatki Wydatki niekwalifikowane, Wydatki kwalifikowane niepodlegające dofinansowaniu z funduszy unijnych, Środki na przejściowe finansowanie projektu do momentu refundacji z funduszy unijnych. Źródła finansowania: Kapitały własne, Kredyty bankowe, Fundusze pożyczkowe, Dotacje z innych źródeł.

111 System funduszy poręczeniowych w PolsceKrajowy – BGK Regionalne Lokalne Obsługa mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw

112 Korzyści z poręczeń dla przedsiębiorcówNajlepsze zabezpieczenie dla nowych firm Możliwość uzyskania dodatkowego finansowania kredytem lub pożyczką Wygodniejsze od hipoteki Obniżenie oprocentowania kredytu Niewielkie koszty zabezpieczenia i jego realizacji wekslem in blanco.