1 Zarządzanie Produkcją i UsługamiPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Zarządzania Zarządzanie Produkcją i Usługami Klasyfikacja ABC/XYZ Dr inż. Piotr Chwastyk

2 Cele gospodarki materiałowejwykorzystanie optymalnych możliwości zakupu odnośnie ceny, ilości, terminu i jakości, niewielkie zaangażowanie kapitału w magazynie, terminowe zaopatrzenie produkcji w konieczne ilości materiału o wymaganej jakości, terminowe zaopatrzenie rynku zbytu w wyroby i części zamienne.

3 Czy w przedsiębiorstwie konieczne są zapasy magazynowe?Tak - dla zapewnienia ciągłości i rytmiczności procesów produkcyjnych. Nie – wymagają zapewnienia odpowiedniego miejsca ich składowania, generują koszty przechowywania. Ponieważ koszty materiałowe stanowią podstawowy składnik kosztów własnych, stąd nawet nieznaczna ich obniżka może dać istotny wzrost zysku.

4 Planowanie zaopatrzenia w czasiePolega na dopasowaniu potrzeb materiałowych i terminów dostaw do odpowiednich faz procesu produkcyjnego, a nie ograniczenie się tylko do zaplanowania potrzeb materiałowych i jednorazowe zamówienie ich na cały proces produkcyjny określonej ilości wyrobów. W przedsiębiorstwie występuje zazwyczaj bardzo wiele pozycji materiałowych, ale ich udział w ogólnej wartości zapasów materiałowych jest bardzo zróżnicowany. Z tego względu materiały dzieli się na grupy według ich relatywnego udziału w wartości całkowitego rocznego zużycia materiałowego – według metody ABC.

5 Metoda ABC Punktem wyjścia jest fakt, że często ograniczona ilość dóbr fizycznych ma wysoki udział w całkowitych kosztach zużycia materiałowego lub obrotów ogółem. Jak dowodzą badania surowce i materiały najbardziej rzutujące na wartość łącznego zużycia, stanowią niezbyt liczny zbiór. Koszty materiałowe pozostałej dużej ilości dóbr stanowią mały udział w całkowitych kosztach materiałowych. Analiza ABC powstała z zasady Pareto, opisującej wiele zjawisk z obszaru ekonomii i zarządzania, według której 20% badanych obiektów związanych jest z 80% pewnych zasobów (lub 20% przyczyn powoduje 80% skutków).

6 Metoda ABC Genezę metody ABC możemy odnaleźć w badaniach statystycznych prowadzonych przez Vilfredo Pareto ( ), które dotyczyły zagadnienia osób posiadających dochody równe lub wyższe od przyjętych w szeregu wielkości. V. Pareto w oparciu o przeprowadzone badania przedstawił tezę, która wskazywała na następującą zależność: 20% populacji danego kraju dysponuje 80% jego dochodami.

7 Metoda ABC 20% produktów firmy daje jej 80% zysków20% klientów przynosi 80% wartości sprzedaży 20% kryminalistów popełnia 80% przestępstw 20% kierowców powoduje 80% wypadków 20% powierzchni dywanu przypada na 80% jego zużycia 20% ubrań nosimy przez 80% czasu 20% naszej pracy daje 80% efektów 20% naszego życia daje nam 80% szczęścia

8 Metoda ABC 20% wyrobów danej produkcji przedsiębiorstwa tworzy 80% ogólnej jej wartości 20% maszyn i urządzeń stanowi 80% wartości majątku trwałego 20% operacji produkcyjnych warunkuje 80% kosztów wytwarzania w urzędzie administracji państwowej 20% formularzy stanowi 80% łącznego zużycia druków

9 Metoda ABC ZPU wyk. IV/ 9

10 Strefy A, B i C możemy wyznaczać za pomocą:Metoda ABC Strefy A, B i C możemy wyznaczać za pomocą: metody analitycznej – zasada 20/80 metody graficznej – krzywa Pareto-Lorenza, wykres słupkowy metody mieszanej

11 Metoda ABC – metoda analitycznaZasadę 20/80 możemy zastosować w analizie struktury danej zbiorowości poprzez podział na 3 strefy strategiczne

12 Metoda ABC – metoda graficznaAnalizując rozkład wartości skumulowanych zauważono zależność określaną prawem 20-80, zaś ich wykres przyjął postać krzywej Pareto. A B C

13 Metoda ABC A B C

14 Metoda ABC Strefa A Strefa B Strefa CZnaczenie strategiczne poszczególnych stref możemy zinterpretować następująco: Strefa A Obszar o najbardziej strategicznym znaczeniu. Obejmuje on +/- 20% podmiotów całej zbiorowości, aczkolwiek generuje +/- 80% wszystkich efektów. Maksymalizuj swoje relacje z podmiotami ze strefy A! Niebezpieczeństwo promowania 20% liderów jest takie, że utrata kilku podmiotów (elementów) zmienia całkowitą strukturę całej zbiorowości. Strefa B Obszar o umiarkowanym znaczeniu strategicznym. Utrata kilku podmiotów nie generuje istotnych zmian w strukturze całej zbiorowości. Mogą jednak te firmy stanowić rdzeń prowadzonej działalności. Strefa C Obszar o znikomym strategicznym znaczeniu. Minimalizuj swoje relacje z podmiotami ze strefy C!

15 Metoda ABC – grupa A materiały o wysokiej wartości i (lub) dużym udziale w kosztach materiałowych (ok %). Zalecenia: ciągła kontrola zapasów, staranne planowanie zapasu bezpieczeństwa i stanów informacyjnych, bardzo dokładne ustalanie wielkości dostaw, zamówienia zgodne z rzeczywistymi potrzebami, terminowość dostaw, staranny wybór dostawcy.

16 Metoda ABC – grupa B materiały o średniej wartości i średnim udziale w ogólnych kosztach materiałowych (ok %). Zalecenia: miejsce drugiego rzędu w magazynie, mniejsza liczba ofert dotycząca wyboru produktu, uproszczone metody sprawozdawcze.

17 Metoda ABC – grupa C materiały o niskiej wartości i (lub) małym udziale w ogólnych kosztach materiałowych (ok %). Zalecenia: określanie zapotrzebowania na podstawie prostych metod prognozowania, uproszczone procedury w procesie zamawiania, wyrywkowa kontrola stanów zapasów, duże wielkości zamówień, wysokie stany zapasu bezpieczeństwa (na półroczne a nawet roczne potrzeby).

18 Wielokryterialna analiza ABC w zarządzaniu zapasami może być rozpatrywana w zakresiewartościowym (20% liczebności generuje 80% wartości) rentownościowym (20% liczebności generuje 80% zysku) rotacyjnym (A - szybko rotacyjne, B średnio rotacyjne, C wolno rotujące)

19 Metodę ABC można zastosować również w innych obszarachklasyfikacji dostawców, klasyfikacji odbiorców, klasyfikacji kosztów, analizie i klasyfikacji powierzchni magazynowych, ...

20 Metodologia metody ABCEtap. I Porządkujemy np. dostawców od wartości największej do najmniejszej. Etap. II Obliczamy wartość kumulowaną dostaw. Etap. III Dla wartości kumulowanej dostaw obliczamy jej udział proc. względem wartości całkowitej dostaw. Etap. IV Kolejnym krokiem jest obliczanie kumulowanego proc. udziału dostawców. Etap. V Zestawiamy w jednej tabeli kumulowany proc. udział np. dostaw i kumulowany proc. udział dostawców.

21 Metodologia metody ABCEtap. VI Przedstawiamy na rysunku (wykres słupkowy) miesięczną wartość dostawy oraz przedstawiamy uzyskane wyniki za pomocą krzywej Pareto. Etap. VII Dokonujemy podziały wartości dla całej zbiorowości według ogólnej zasady 20/80 – Strefa A; 50/10 Strefa B i 30/10 Strefa C. Zestawienie przedstawiamy w tabeli. Etap. VIII Na podstawie uzyskanych wyników przedstaw wnioski w formie raportu co do ewentualnych decyzji strategicznych mających na celu zwiększenie efektywności działu zakupów.

22 Wartość sprzedaży [zł]ABC - przykład Tabela do przeprowadzenia analizy ABC Produkt Wartość sprzedaży [zł] Sok A 2 000,00 Sok B 1 360,00 Sok C 20 000,00 Sok D 400,00 Sok E 1 040,00 Sok F 100,00 Sok G 3 000,00 Sok H 19 000,00 Sok I 3 400,00 Sok J 3 100,00 Sok K 3 512,00 Sok L 2 700,00 Sok M 650,00 Sok N 900,00 Sok O 440,00 Sok P 1 320,00 Sok R 16 900,00 Sok S 30 000,00 Sok Y 200,00 Sok Z 320,00 suma: ,00

23 Procentowy udział sum narastającychABC - przykład Produkt Wartość sprzedaży Sumy narastająco Procentowy udział sum narastających Grupy Sok S 30 000,00 27,19% A Sok C 20 000,00 50 000,00 45,31% Sok H 19 000,00 69 000,00 62,53% Sok R 16 900,00 85 900,00 77,85% Sok K 3 512,00 89 412,00 81,03% B Sok I 3 400,00 92 812,00 84,11% Sok J 3 100,00 95 912,00 86,92% Sok G 3 000,00 98 912,00 89,64% Sok L 2 700,00 ,00 92,09% Sok A 2 000,00 ,00 93,90% Sok B 1 360,00 ,00 95,13% C Sok P 1 320,00 ,00 96,33% Sok E 1 040,00 ,00 97,27% Sok N 900,00 ,00 98,09% Sok M 650,00 ,00 98,68% Sok O 440,00 ,00 99,08% Sok D 400,00 ,00 99,44% Sok Z 320,00 ,00 99,73% Sok Y 200,00 ,00 99,91% Sok F 100,00 ,00 100,00% suma

24 Analiza powierzchni magazynowej w kontekście analizy ABCDo określenia racjonalnego rozmieszczenia materiałów w strefach składowych uwzględnia się dwa wymiary przestrzennego rozplanowania ośrodków składowania horyzontalny (w poziomie) i wertykalny (w pionie). W procesie horyzontalnego rozmieszczania materiałów decydującym czynnikiem jest częstotliwość zamówień w danym okresie. Materiały najczęściej zamawiane powinny być zlokalizowane możliwie blisko punktu wydawania i/lub pakowania.

25 Horyzontalne rozmieszczenie materiałówUkład przelotowy

26 Horyzontalne rozmieszczenie materiałówUkład przelotowo-kątowy

27 Horyzontalne rozmieszczenie materiałówUkład workowy

28 Wertykalne rozmieszczenie materiałówPrzede wszystkim uwzględnia się ilość zamawianych materiałów w danym okresie. Przedmioty zamawiane w największych ilościach powinny być składowane w obszarze normalnego zasięgu ruchów rąk pracownika magazynowego lub podstawowego zasięgu wózka widłowego.

29 Klasyfikacja XYZ Klasyfikacja XYZ jest często uzupełnieniem klasyfikacji ABC. Przy wykorzystaniu analizy XYZ poszczególne rodzaje sprzedawanych produktów (lub kupowanych surowców) – na podstawie regularności wielkości (wartości) sprzedaży (lub regularności zapotrzebowania) – są dzielone na trzy grupy na podstawie dynamiki zmian określonej cechy w czasie. Podstawą klasyfikacji XYZ są więc dane z ciągu okresów (np. 12 miesięcy), a w wyniku podziału możemy wyróżnić: klasę X, która obejmuje elementy, dla których badana cecha (wartość sprzedaży lub wartość zapotrzebowania) wykazuje statystyczną stałość (dopuszczalne są sporadyczne zakłócenia), klasę Y, która obejmuje elementy, dla których badana cecha wykazuje zmienność sezonową lub wynikająca z istnienia trendu, klasę Z, dla których badana cecha wykazuje istotną nieregularność

30 Klasyfikacja XYZ - przykładLP KOD NAZWA Dane historyczne sprzedaży I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1 1000 Papier A4 4 789 4 683 3 987 4 521 4 867 5 784 3 124 2 987 4 598 4 271 4 384 2 1001 Papier A3 158 775 2 444 1 821 744 9 681 113 924 2 693 2 788 3 1002 Papier kancelaryjny kratka 139 721 2 464 1 896 6 535 8 457 692 72 189 4 116 4 1003 Papier kancelaryjny linia 112 5 1004 Bloczek makulatorowy A5 1 232 1 387 1 399 1 201 6 1005 Bloczek makulatorowy A4 73 111 617 1 636 27 611 959 8 816 467 539 28 316 7 1006 Długopis niebieski 54 239 619 3 228 13 452 49 37 419 8 1007 Długopis czarny 149 245 187 165 123 178 154 146 138 147 141 9 1008 Wkład czarny 131 528 192 89 21 16 5 744 851 156 44 183 10 1009 Długopis czerwony 11 1 263 14 387 12 1010 Linijka 20 cm 7 897 3 749 1 424 842 961 32 1011 Linijka 30 cm 1 231 4 726 4 283 1 511 916 36 152 171 13 1012 Cyrkiel 1 921 738 1 243 295 919 1 552 79 167 1 867 14 1013 Wkład niebieski 2 468 2 535 2 131 2 789 3 489 1 948 2 356 2 148 2 555 2 968 3 001 2 785 15 1014 Długopis zielony 56 3 533 1 189 3 111 671 898 845 1 645 567 227 553 484 1015 Kolorowanka 8 765 2 913 1 789 454 175 132 17 1016 Kredki 6 szt. 1 936 755 1 219 791 737 1 276 33 198 18 1017 Kredki 12 szt. 98 78 96 97 84 348 468 108 19 1018 Kredki 24 szt. 1 543 1 745 1 328 1 489 1 567 1 601 1 458 20 1019 Ołówek 0,5 HB 421 624 922 946 754 896 976 952 843 943 951 912

31 Klasyfikacja XYZ - przykładLp KOD NAZWA Dane historyczne sprzedaży Analiza XYZ I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Średnia aryt. Odchyl. stand. Xz Grupy XYZ 1 1003 Papier kancelaryjny linia 112 0,00% nieklasyfikowany 2 1004 Bloczek makulatorowy A5 1 232 1 387 1 399 1 201 1 305 89 6,82% 3 1018 Kredki 24 szt. 1 543 1 745 1 328 1 489 1 567 1 601 1 458 1 533 120 7,81% 4 1013 Wkład niebieski 2 468 2 535 2 131 2 789 3 489 1 948 2 356 2 148 2 555 2 968 3 001 2 785 2 598 417 16,06% Y 5 1000 Papier A4 4 789 4 683 3 987 4 521 4 867 5 784 3 124 2 987 4 598 4 271 4 384 4 482 820 18,29% 6 1019 Ołówek 0,5 HB 421 624 922 946 754 896 976 952 843 943 951 912 845 161 19,01% 7 1007 Długopis czarny 149 245 187 165 123 178 154 146 138 147 141 163 31 19,06% 8 1017 Kredki 12 szt. 98 78 96 79 97 84 348 468 198 108 118 72,91% Z 9 1016 Kredki 6 szt. 239 1 936 755 1 219 791 737 1 276 33 1 921 779 656 84,12% 10 1014 Długopis zielony 56 3 533 1 189 3 111 671 898 1 645 567 227 553 484 1 148 1 055 91,84% 11 1012 Cyrkiel 738 1 243 295 919 1 552 167 1 867 757 696 91,93% 12 1002 Papier kancelaryjny kratka 139 721 2 464 1 896 6 535 8 457 692 72 189 4 116 2 528 2 793 110,46% 13 1001 Papier A3 158 775 2 444 1 821 744 9 681 113 924 2 693 2 788 2 214 2 666 120,40% 14 1010 Linijka 20 cm 7 897 3 749 1 424 842 961 32 2 156 2 607 120,89% 15 1011 Linijka 30 cm 1 231 4 726 4 283 1 511 916 131 36 152 171 1 119 1 592 142,26% 16 1015 Kolorowanka 8 765 2 913 1 789 454 175 132 17 2 035 2 922 143,60% 1005 Bloczek makulatorowy A4 73 111 617 1 636 27 611 959 8 816 467 539 28 316 1 183 2 343 198,03% 18 1008 Wkład czarny 528 192 21 5 744 851 156 44 183 672 1 547 230,05% 19 1006 Długopis niebieski 54 619 3 228 13 452 49 37 419 1 509 3 705 245,55% 20 1009 Długopis czerwony 1 263 14 387 1 454 4 105 282,27% Średnia arytmetyczna Odchylenie standardowe

32 Kombinacja analiz ABC i XYZDokładność prognozy Wartościowość A B C X wysoki poziom wartości zużycia, wysoka dokładność prognozy średni poziom wartości zużycia, wysoka dokładność prognozy niski poziom wartości zużycia, wysoka dokładność prognozy Y wysoki poziom wartości zużycia, średnia dokładność prognozy średni poziom wartości zużycia, średnia dokładność prognozy niski poziom wartości zużycia, średnia dokładność prognozy Z wysoki poziom wartości zużycia, niska dokładność prognozy średni poziom wartości zużycia, niska dokładność prognozy niski poziom wartości zużycia, niska dokładność prognozy