1 Zasady odpowiedzialności cywilnej – cz. 1dr Marcin Krajewski Instytut Prawa Cywilnego Katedra Prawa Cywilnego

2 Znaczenia terminu „odpowiedzialność”Znaczenie podstawowe (szersze) – ujemne następstwa zdarzenia dla określonego podmiotu Znaczenie węższe – dopuszczalność zastosowania przymusu państwowego w celu wyegzekwowania długu (zobowiązania)

3 Odpowiedzialność w węższym znaczeniuPojęcie zobowiązania art. 353 k.c. Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Dwa elementy zobowiązania Dług – powinność spełnienie świadczenia Odpowiedzialność – możliwość zastosowania przymusu w celu wyegzekwowania świadczenia

4 Odpowiedzialność w węższym znaczeniuPrzypadki długu bez odpowiedzialności – zobowiązania niezupełne (naturalne) a) zobowiązania z gry lub zakładu Art. 413. § 1. Kto spełnia świadczenie z gry lub zakładu, nie może żądać zwrotu, chyba że gra lub zakład były zakazane albo nierzetelne. § 2. Roszczeń z gry lub zakładu można dochodzić tylko wtedy, gdy gra lub zakład były prowadzone na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego. organizowane na podstawie zezwolenia zakazane lub nierzetelne pozostałe

5 Odpowiedzialność w węższym znaczeniuPrzypadki długu bez odpowiedzialności – zobowiązania niezupełne (naturalne) b) zobowiązania przedawnione Art. 117. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. § 2. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

6 Odpowiedzialność w węższym znaczeniuPrzypadki odpowiedzialności bez długu ? Odpowiedzialność odnosi się do majątku Rodzaje odpowiedzialności w węższym znaczeniu: Odpowiedzialność osobista Ograniczona odpowiedzialność osobista pro viribus patrimonii – do określonej kwoty najwyższej cum viribus patrimonii – z określonej masy majątkowej 3. Odpowiedzialność rzeczowa

7 Odpowiedzialność w szerszym znaczeniuUjemne następstwa prawne w związku ze ziszczeniem się jakiegoś zdarzenia Odszkodowawczy charakter odpowiedzialności Trzy przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Zdarzenie, z którym ustawa łączy odpowiedzialność Szkoda Związek przyczynowy

8 Odpowiedzialność w szerszym znaczeniuFunkcje odpowiedzialności odszkodowawczej: Funkcja kompensacyjna Funkcja represyjna Funkcja prewencyjno-wychowawcza

9 Zdarzenie, z jakim ustawa łączy odpowiedzialnośćZasady odpowiedzialności: Zasada winy – wina jako konieczna przesłanka Zasada ryzyka – obojętna wina; okoliczności egzoneracyjne Odpowiedzialność absolutna ? Zasada słuszności – decydują względy celowościowe pomimo braku odpowiedzialności na poprzednich zasadach Zasada gwarancyjno-repartycyjna ? Znaczenie poszczególnych zasad

10 Zdarzenie, z jakim ustawa łączy odpowiedzialnośćReżimy (rodzaje) odpowiedzialności: Odpowiedzialność kontraktowa – naruszenie zobowiązania zdarzeniem, z jakim ustawa łączy odpowiedzialność Odpowiedzialność deliktowa – niekonieczne naruszenie zobowiązania 3. Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny ? 4. Odpowiedzialność gwarancyjno-repartycyjna ?

11 Związek przyczynowy Związek typu conditio sine qua non – kategoria obiektywna Teoria związku adekwatnego – art. 361 § 1 k.c. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

12 Związek przyczynowy Co oznacza „normalność” następstw:skutek nie musi być następstwem koniecznym w zwykłych warunkach przyczyna zwiększa prawdopodobieństwo szkody Związek przyczynowy bezpośredni Dwa etapy ustalenia istnienia związku przyczynowego Czy szkoda zaistniałaby bez zdarzenia? Czy szkoda jest następstwem normalnym?

13 Szkoda Definicja: wszelki uszczerbek w prawach lub interesach prawnie chronionych, jakiego poszkodowany doznał wbrew swojej woli. Elementy definicji: uszczerbek prawa lub interesy prawnie chronione, doznany wbrew woli – wyłączamy nakłady i wydatki

14 Szkoda SZKODA MAJĄTKOWA NIEMAJĄTKOWA NA MIENIU NA OSOBIE

15 Szkoda Postacie szkody majątkowej a) strata (damnum emergens)b) utracone korzyści (lucrum cessans) Art. 361 § 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Ubezpieczenia – teoria lokalizacji szkody Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej

16 Szkoda Metody ustalenia odszkodowania metoda różnicy (dyferencyjna), metoda obiektywna Zasada compensatio lucri cum damno Szkoda w granicach ujemnego i dodatniego interesu umowy – problem uwzględniania utraconych korzyści

17