1 Zawarcie małżeństwa – część 2 dr Krzysztof Gołębiowski

2 P rzesłanka zgodnych oświadczeń nupturientów chyba najważniejsza z przesłanek – art. 1 stanowi o „oświadczeniu” a nie „oświadczeniu woli” – jednak nie ma wątpliwości, że jest to oświadczenie woli jest to zachowanie człowieka, zmierza ono do wywołania skutków prawnych oczywiście ma swoją specyfikę – np. inaczej uregulowane wady oświadczenia woli

3 P rzesłanka zgodnych oświadczeń nupturientów z oświadczenia musi wynikać: – wola wstąpienia w związek małżeński – i osoba drugiego małżonka („ że wstępują ze sobą w związek małżeński” oświadczenie musi być stanowcze nie może być warunkowe lub opatrzone terminem

4 P rzesłanka zgodnych oświadczeń nupturientów w art. 1 k.r.o. są dwa określenia, jaką wolę małżonkowie mają wyrazić - w zależności od trybu – przed kierownikiem USC - § 1 oświadczenie, że „wstępują w związek małżeński”, – w trybie „wyznaniowym” - § 2 - „wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu”.

5 P rzesłanka zgodnych oświadczeń nupturientów – nie trzeba posłużyć się jakaś konkretną formułą, np. tymi właśnie zawartymi w przepisie słowami – aczkolwiek przed kier. USC treść oświadczenia jest ustalona z góry, czego wymaga art. 7§ 3 k.r.o. Świadomy/Świadoma praw i obowiązków wynikających z zawarcia małżeństwa uroczyście oświadczam, że wstępuję w związek małżeński z (imię i nazwisko drugiej z osób wstępujących w związek małżeński) i przyrzekam, że uczynię wszystko, aby nasze małżeństwo było zgodne, szczęśliwe i trwałe.

6 P rzesłanka zgodnych oświadczeń nupturientów p.a.s.c.: Art. 84. 1. Przed wezwaniem do złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński kierownik urzędu stanu cywilnego albo konsul sprawdza tożsamość osób zamierzających zawrzeć małżeństwo oraz wskazanych przez nich świadków. 2. Złożenie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński dokumentuje się w formie protokołu, który podpisują osoby wstępujące w związek małżeński, świadkowie oraz kierownik urzędu stanu cywilnego albo konsul.

7 P rzesłanka zgodnych oświadczeń nupturientów p.a.s.c.: Art. 85. 1. Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo konsulem następuje z zachowaniem uroczystej formy. 2. Kierownik urzędu stanu cywilnego w czasie przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński nosi łańcuch z wizerunkiem orła. 3. Wszyscy obecni przy składaniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przyjmują pozycję stojącą, z wyjątkiem osób, które ze względu na stan zdrowia lub podeszły wiek nie mogą jej przyjąć. 4. Kierownik urzędu stanu cywilnego przyjmuje, na wniosek osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo, oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński poza urzędem stanu cywilnego w okręgu rejestracji stanu cywilnego, w którym jest on właściwy, jeżeli osoba ta jest w stanie zagrożenia życia lub zdrowia albo jest pozbawiona wolności. 5. Na wniosek osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo kierownik urzędu stanu cywilnego przyjmuje oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński poza urzędem stanu cywilnego w okręgu rejestracji stanu cywilnego, w którym jest on właściwy, jeżeli wskazane we wniosku miejsce zawarcia małżeństwa zapewnia zachowanie uroczystej formy jego zawarcia oraz bezpieczeństwo osób obecnych przy składaniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński.

8 P rzesłanka zgodnych oświadczeń nupturientów art. 7 § 4 k.r.o. – kierownik USC ogłasza, że zawarto związek małżeński – nie jest to przesłanka konstytutywna zawarcia małżeństwa – bo nie ma jej w art. 1 k.r.o. – a więc jest to tylko kwestia porządkowa – gdyby kierownik USC zapomniał wygłosić tej formuły, to małżeństwo jest zawarte, o ile inne przesłanki są spełnione

9 Jednoczesna obecność nupturienci w czasie składania oświadczeń mają być w tym samym miejscu ma to służyć jednoczesnemu złożeniu oświadczeń – oczywiście nie mówią jednocześnie, ale jeden po drugim bezpośrednio zatem małżeństwo nie będzie zawarte, jeśli nupturienci stawią się w USC w różne dni albo nawet tego samego dnia, ale nie jednocześnie

10 Jednoczesna obecność - wzmianka tu widoczna różnica z innymi oświadczeniami woli, które co do zasady mogą mieć dowolną formę i mogą być składane np. na odległość, dla porównania tryb ofertowy (art. 66-70 k.c.) oraz: Art. 78. § 1. (…) Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.

11 Jednoczesna obecność cele: – zapewnienie zgodności oświadczeń – eliminacja wątpliwości co do osób, które zawierają małżeństwo – podkreślenie powagi małżeństwa i całej ceremonii – podkreślenie osobistego charakteru tej czynności prawnej

12 Jednoczesna obecność - pełnomocnictwo wyjątek: zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika, art. 6 § 1 Z ważnych powodów sąd może zezwolić, żeby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 § 2 zostało złożone przez pełnomocnika. § 2. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.

13 Jednoczesna obecność - pełnomocnictwo – 4 przesłanki: ważne powody, zezwolenie sądu udzielenie pełnomocnictwa na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym wskazanie w treści pełnomocnictwa osoby, z którą małżeństwo ma być zawarte

14 Jednoczesna obecność - wzmianka skutek nieprawidłowości w zakresie pełnomocnictwa: wyjątkowo nie jest to nieistnienia małżeństwa określa je art. 16 k.r.o. – możliwość unieważnienia W razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Jednakże nie można z tego powodu żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie

15 Jednoczesna obecność - wzmianka regulacja pełnomocnictwa nie jest zawarta w art. 1 k.r.o. – a małżeństwo jest niezawarte tylko z przyczyn wynikających z art. 1 k.r.o. zatem wprawdzie jednoczesna obecność jest przesłanką konstytutywną – ale wskazane wady pełnomocnictwa nie powodują nieistnienia małżeństwa

16 Udział uprawnionego celebransa celebrans – osoba, która bierze udział w składaniu oświadczeń przez nupturientów, przyjmuje te oświadczenia ma też inne obowiązki związane z procedurą chodzi o osobę, która odbiera oświadczenia, a nie osobę dokonującą czynności przygotowawczych, jak wydawanie dokumentów i ich przyjmowanie

17 Udział uprawnionego celebransa - musi być obecny przy składaniu oświadczeń nie jest natomiast przesłanką konstytutywną dochowanie procedury, pytań, pouczeń – np. gdyby kierownik USC siedział przy składaniu oświadczeń mimo, że przepisy nakazują mu stać

18 Udział uprawnionego celebransa - orz. SN Orzeczenie z 10 września 1957 r., II CR 707/57 Jeżeli przy zawarciu związku małżeńskiego urzędnik stanu cywilnego podpisał sam sobie akt małżeństwa jako zawierający związek małżeński i jako urzędnik stanu cywilnego, a urzędnika stanu cywilnego poza nim nie było przy zawieraniu przez strony małżeństwa, to małżeństwo nie zostało zawarte. Przy składaniu bowiem przed urzędnikiem stanu cywilnego oświadczeń z art. 1 kod. rodz. urzędnik stanu cywilnego nie może być jedną z osób wstępujących w związek małżeński, lecz musi być osobą trzecią.

19 Udział uprawnionego celebransa istotne jest, żeby to był uprawniony celebrans dwie sytuacje w zależności od trybu tryb „podstawowy”, „świecki”: kierownik USC tryb „wyznaniowy”: duchowny

20 Udział uprawnionego celebransa - tryb „świecki” – celebransem jest kierownik urzędu stanu cywilnego – USC to część urzędu gminy Art. 6. 1. Rejestracja stanu cywilnego jest wykonywana przez gminy w urzędach stanu cywilnego jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej. 2. Gmina jest okręgiem rejestracji stanu cywilnego. 3. Kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). 4. W okręgach liczących poniżej 50 000 mieszkańców wójt (burmistrz, prezydent miasta) zatrudnia zastępcę kierownika urzędu stanu cywilnego oraz może zatrudnić inną osobę na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego. 5. W okręgach liczących powyżej 50 000 mieszkańców wójt (burmistrz, prezydent miasta) zatrudnia inną osobę na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego oraz może zatrudnić zastępcę lub zastępców kierownika urzędu stanu cywilnego.

21 Udział uprawnionego celebransa tryb „świecki” – generalna zasada: kierownikiem USC jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta – w praktyce powołuje się inna osobę, co ustawa dopuszcza – i to właśnie ta osoba powinna uczestniczyć w odbieraniu oświadczeń od nupturientów – a nie jakikolwiek pracownik USC

22 Udział uprawnionego celebransa tryb „wyznaniowy” – oświadczenia od nupturientów odbiera duchowny – Kto jest duchownym - co do zasady określa to prawo danego kościoła czy związku wyznaniowego – jednak jest obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych, które określa listę tych stanowisk

23 Udział uprawnionego celebransa p.a.s.c.: Art. 91. Minister właściwy do spraw wewnętrznych na podstawie informacji otrzymanych od właściwych przedstawicieli kościołów i innych związków wyznaniowych obwieszcza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" wykaz stanowisk, których zajmowanie upoważnia do przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński oraz sporządzania zaświadczeń stanowiących podstawę sporządzania aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. OBWIESZCZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH z 5 lutego 2015 r. w sprawie ogłoszenia wykazu stanowisk, których zajmowanie upoważnia do przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński oraz sporządzania zaświadczeń stanowiących podstawę sporządzania aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

24 Udział uprawnionego celebransa I. Stanowiska, których zajmowanie upoważnia do przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński 1. Kościół Katolicki: ordynariusz miejsca (biskup diecezjalny, administrator apostolski, administrator diecezji, wikariusz generalny, wikariusz biskupi), biskup polowy, proboszcz, administrator parafii, duchowny odpowiednio delegowany. 2. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny: biskup, proboszcz, wikariusz z upoważnienia proboszcza. 3. Kościół Ewangelicko-Augsburski: każdy ordynowany duchowny (biskup, ksiądz, diakon). 4. Kościół Ewangelicko-Reformowany: każdy duchowny. 5. Kościół Ewangelicko-Metodystyczny: pastor parafii. 6. Kościół Chrześcijan Baptystów: pastor. 7. Kościół Adwentystów Dnia Siódmego: duchowni starsi. 8. Kościół Polskokatolicki: biskup ordynariusz, administrator diecezji, proboszcz parafii, administrator parafii. 9. Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich: rabin, podrabin. 10. Kościół Starokatolicki Mariawitów: biskup, proboszcz, administrator. 11. Kościół Zielonoświątkowy: pastor, diakon, prezbiter.

25 Udział uprawnionego celebransa tryb „wyznaniowy” – jeśli „ślubu wyznaniowego” udzieli inna osoba niż wskazana w obwieszczeniu, nie dojdzie do zawarcia małżeństwa nawet jeśli mimo tego dojdzie do zawarcia związku wyznaniowego – przy tym trybie duchowny nie wchodzi w kompetencje kierownika USC – może przyjąć oświadczenie tylko w czasie ceremonii religijnej a nie np. dzień później.

26 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” dodatkowe przesłanki w trybie „wyznaniowym” – dopuszczenie w ratyfikowanej umowie lub ustawie możliwości wywołania skutków cywilnych przez małżeństwo zawarte w danym kościele lub związku wyznaniowym – a także, choć jest to sporne, sporządzenie aktu małżeństwa muszą wystąpić łącznie z przesłankami „podstawowymi”, aby małżeństwo zostało zawarte

27 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – umowa lub ustawa dopuszczenie wywołania skutku w obrębie prawa polskiego – nie każde małżeństwo wyznaniowe tzn. nie w każdym kościele, wyznaniu, wywoła skutki w prawie polskim, – warunkiem, zgodnie z art. 1 § 3 k.r.o. jest obowiązywanie umowy międzynarodowej lub ustawy odnoszącej się do danego kościoła lub związku

28 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – umowa lub ustawa Przykład: USTAWA z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej Art. 8a. 1. Małżeństwo zawarte w formie przewidzianej Prawem Wewnętrznym Kościoła wywołuje skutki cywilne, jeżeli odpowiada wymaganiom określonym w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. 2. Osobę duchowną, przed którą składa się oświadczenia o zawarciu małżeństwa, określa Prawo Wewnętrzne Kościoła.

29 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa kolejna przesłanka: sporządzenie aktu małżeństwa – najpierw zasada ogólna: – wszelkie zdarzenia zmieniające stan cywilny danej osoby lub urodzenie i śmierć powinny być uwidocznione w aktach stanu cywilnego – jednak co do zasady akt ten nie współtworzy tych zdarzeń, nie jest przesłanką wystąpienia określonych skutków

30 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa – np. spadek po osobie fizycznej otwiera się w chwili śmierci, a nie w chwili sporządzenia aktu zgonu k.c.: Art. 924. Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Art. 925. Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. akt jest niezbędny w celach dowodowych (art. 3 u.p.a.s.c.)

31 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa – podsumowując: akt stanu cywilnego nie ma znaczenia konstytutywnego, nie tworzy określonych zdarzeń, tylko je potwierdza – tak jest też z małżeństwem zawieranym w trybie „świeckim” – nawet w razie niesporządzenia aktu małżeństwa, małżeństwo jest zawarte, powstaje tylko problem, jak to udowodnić.

32 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa regulacja prawna: Art. 1. § 2. Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego. Art. 4 1. § 1. Osobom zamierzającym zawrzeć małżeństwo w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa oraz treść i datę złożonych przed nim oświadczeń w sprawie nazwisk przyszłych małżonków i ich dzieci. § 2. Zaświadczenie traci moc po upływie sześciu miesięcy od dnia jego wydania. § 3. Wydając zaświadczenie kierownik urzędu stanu cywilnego informuje strony o dalszych czynnościach koniecznych do zawarcia małżeństwa.

33 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa regulacja prawna: Art. 8. § 1. Duchowny, przed którym zawierany jest związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego, nie może przyjąć oświadczeń przewidzianych w art. 1 § 2 - bez uprzedniego przedstawienia mu zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, sporządzonego przez kierownika urzędu stanu cywilnego. § 2. Niezwłocznie po złożeniu oświadczeń, o których mowa w § 1, duchowny sporządza zaświadczenie stwierdzające, że oświadczenia zostały złożone w jego obecności przy zawarciu związku małżeńskiego podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego. Zaświadczenie to podpisują duchowny, małżonkowie i dwaj pełnoletni świadkowie obecni przy złożeniu tych oświadczeń. § 3. Zaświadczenie, o którym mowa w § 2, wraz z zaświadczeniem sporządzonym przez kierownika urzędu stanu cywilnego na podstawie art. 4 1 § 1, duchowny przekazuje do urzędu stanu cywilnego przed upływem pięciu dni od dnia zawarcia małżeństwa; nadanie jako przesyłki poleconej w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe (Dz. U. poz. 1529) jest równoznaczne z przekazaniem do urzędu stanu cywilnego. Jeżeli zachowanie tego terminu nie jest możliwe z powodu siły wyższej, bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas trwania przeszkody. Przy obliczaniu biegu terminu nie uwzględnia się dni uznanych ustawowo za wolne od pracy.

34 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa regulacja prawna (p.a.s.c.): Art. 86. 1. Kierownik urzędu stanu cywilnego, który przyjął oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński, sporządza akt małżeństwa najpóźniej w następnym dniu roboczym.(…) 3. Jeżeli zawarcie małżeństwa nastąpiło w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, akt małżeństwa sporządza się najpóźniej w następnym dniu roboczym po dniu otrzymania zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa oraz zaświadczenia stwierdzającego, że oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński zostały złożone w obecności duchownego.

35 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa regulacja prawna (p.a.s.c.): Art. 87. 1. Akt małżeństwa sporządza się na podstawie protokołu przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. 2. Protokół zawiera (…) 3. Akt małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sporządza się na podstawie zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa oraz zaświadczenia stwierdzającego, że oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński zostały złożone w obecności duchownego, które zawiera: (…) 4. Jeżeli zaświadczenia, o których mowa w ust. 3, przekazane do urzędu stanu cywilnego jako przesyłka polecona nadana w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe (Dz. U. poz. 1529), zostały utracone przed dotarciem do wskazanego urzędu stanu cywilnego, kierownik tego urzędu zwraca się do duchownego o potwierdzenie treści utraconego zaświadczenia oraz dostarczenie dowodu nadania przesyłki. 5. Kierownik urzędu stanu cywilnego sporządza akt małżeństwa, jeżeli stwierdzi, że zachowany został termin, o którym mowa w art. 8 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jeżeli nie zachowano wskazanego terminu, kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia sporządzenia aktu małżeństwa.

36 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa Problem: czy w razie spełniania przesłanek z art. 1 par. 1 oraz 2 k.r.o., fakt niesporządzenia aktu małżeństwa powoduje, że małżeństwo nie zostało zawarte (nie istnieje)? – przy trybie „zwykłym” (par. 1) nie ma wątpliwości: małżeństwo istnieje, ponieważ spełnione są przesłanki z art. 1 par. 1 k.r.o. akt małżeństwa ma charakter deklaratywny – jednak w art. 1 par. 2 : „Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy (…) kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa”. „Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte(...)”

37 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa” małżeństwo zawierane w trybie „wyznaniowym” – inna rola aktu małżeństwa (pogląd dominujący) art. 1 § 2 k.r.o. „następnie sporządzi akt małżeństwa” – małżeństwo zostaje zawarte, jeśli spełnią się opisane tam przesłanki – w tym jeśli zostanie sporządzony akt małżeństwa – a więc sporządzenie aktu małżeństwa jest jednym z warunków/przesłanek powstania tego stosunku prawnego – musi być sporządzony akt, żeby było małżeństwo zawarte – ma charakter konstytutywny – nie jest to pogląd jednolicie reprezentowany w doktrynie

38 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa” małżeństwo zawierane w trybie „wyznaniowym” – (pogląd mniejszościowy, na przykładzie wypowiedzi A. Zielonackiego) Przychylić należy się do stanowiska, że sporządzenie aktu małżeństwa przez kierownika urzędu stanu cywilnego nie jest warunkiem sine qua non wywołania skutków cywilnych związku małżeńskiego zawartego w formie wyznaniowej. (…) przepis ten wprowadzałby odstępstwo od panującej i bezspornej zasady, że akty stanu cywilnego tylko rejestrują urodzenia, małżeństwa oraz zgony, a także inne zdarzenia, które mają wpływ na stan cywilny osób (art. 1 p.a.s.c.). Skoro stanowią tylko „rejestrację" zdarzeń, mają charakter deklaratoryjny (…). Wymóg ten wprowadzałby dalej element niepewności, co – zwłaszcza w przypadku tak doniosłego aktu, jakim jest zawarcie małżeństwa – nie powinno mieć miejsca. Ten element niepewności polegałby na tym, że – niezależnie od woli osób, które przy zawarciu małżeństwa wyznaniowego wyraziły wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu – pomimo złożenia stosownego oświadczenia woli, mogłoby nie dojść do zawarcia małżeństwa ze skutkami cywilnymi w przypadku nieprzekazania przez duchownego w terminie pięciu dni stosownego zaświadczenia do urzędu stanu cywilnego lub w przypadku odmowy sporządzenia aktu małżeństwa przez kierownika urzędu stanu. (…) w okresie między złożeniem przez nupturientów w obecności duchownego stosownych oświadczeń woli a sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego aktu małżeństwa, należałoby przyjąć, że małżeństwo nie zostało jeszcze zawarte. Osób tych nie można byłoby traktować jak małżonków ze wszystkimi wynikającymi stąd konsekwencjami.

39 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa” małżeństwo zawierane w trybie „wyznaniowym” – (pogląd mniejszościowy, na przykładzie wypowiedzi A. Zielonackiego) W pełni podzielić należy pogląd A. Mączyńskiego i K. Pietrzykowskiego, że sporządzenie aktu małżeństwa nie jest przesłanką zawarcia małżeństwa, a stanowi jedynie wyłączny dowód tego, że w istocie zostało zawarte (A. Mączyński, Znaczenie prawne..., s. 317 i n.; tenże, Oświadczenia małżonków..., s. 79; K. Pietrzykowski (w:) K. Pietrzykowski (red.), Kodeks, 2003, s. 120 i n.; por. także J. Strzebińczyk, Zawarcie małżeństwa wyznaniowego podlegającego prawu polskiemu, Rejent 1999, nr 4, s. 29). Nawet zwolennicy poglądu o konstytutywnym charakterze sporządzenia aktu małżeństwa stwierdzają, że taka regulacja narusza konstytucyjną zasadę równości, ponieważ jest sprzeczna z wyrażonymi w Konstytucji wartościami w zakresie ochrony i opieki nad małżeństwem i niedopuszczalna powinna być jakakolwiek dyferencjacja prawna w zakresie ustalania przesłanek skutecznego zawarcia małżeństwa.

40 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa Wyrok SN z dnia 3 marca 2004 r., III CK 346/02 Forma konkordatowa polega na tym, że osoby zawierające małżeństwo w sposób określony przez prawo wewnętrzne Kościoła lub związku wyznaniowego składają dodatkowe oświadczenia dotyczące skuteczności tego małżeństwa w sferze regulowanej prawem cywilnym, zaś obowiązek wpisania zawarcia małżeństwa w aktach stanu cywilnego, stosownie do uregulowania zawartego w art. 10 ust. 1 pkt 3 Konkordatu i art. 1 § 2 w zw. z art. 8 § 3 k.r.o. i art. 61 a.s.c., zawiera niewątpliwie element konstytutywny. Dopiero od chwili zarejestrowania małżeństwa w aktach stanu cywilnego powstaje bowiem skutek w postaci zawarcia małżeństwa w dacie złożenia przez nupturientów, przed duchownym, odpowiednich oświadczeń woli. Ma on zatem, z woli ustawodawcy, charakter konstytutywny dlatego, że dopiero od tej chwili małżeństwo "o podwójnym skutku" może być uważane za skutecznie zawarte i że o jego mocy wstecznej można mówić dopiero z chwilą sporządzenia aktu małżeństwa. Konkludując, za słuszny należy uznać ten pogląd, prezentowany także w literaturze przedmiotu, że dopiero rejestracja małżeństwa konkordatowego, jako jeden z konstytutywnych wymogów jego zawarcia, skutkuje wstecz (ex tunc).

41 Dodatkowe przesłanki konstytutywne w trybie „wyznaniowym” – sporządzenie aktu małżeństwa – oczywiście akt taki ma też znaczenie dowodowe, jak przy zwykłym trybie – ale bez sporządzenia aktu, nawet z winy kierownika USC – nie ma małżeństwa – dominujący pogląd jest taki, że chwilą zawarcia małżeństwa jest moment złożenia oświadczeń przed duchownym a nie moment sporządzenia aktu, jednak dosłowne brzmienie przepisu nie daje pewności

42 Ważność małżeństwa wyznaniowego a skutki cywilne czy musi być skutecznie zawarte małżeństwo wyznaniowe, żeby przyjąć skuteczność małżeństwa cywilnego – można uznać zagadnienie za sporne – ustawa nie wskazuje wprost, że przesłanką jest ważne małżeństwo sakramentalne

43 Ważność małżeństwa wyznaniowego a skutki cywilne – taka wykładnia lepiej chroni małżonków w prawie wyznaniowym mogą występować inne niż w prawie polskim przesłanki ważności np. co do kręgu wyłączonych krewnych – w związku z tym można powiedzieć, że decydujące znaczenie dla prawa polskiego (państwowego) ma wola małżonków, a nie skutek wyznaniowy – tyle że ta wola ma być wyrażona w trakcie ceremonii religijnej

44 Ważność małżeństwa wyznaniowego a skutki cywilne w tym miejscu ponownie przypominam, że związek małżeństwa „państwowego” z małżeństwem sakramentalnym występuje tylko w fazie zawierania – zawarte w trybie „wyznaniowym” małżeństwo cywilne i małżeństwo wyznaniowe są całkowicie od siebie niezależne – rozwiązanie jednego jest możliwe bez rozwiązywania drugiego

45 Ważność małżeństwa wyznaniowego a skutki cywilne Wyrok SN z dnia 17 listopada 2000 r., V CKN 1364/00, OSNC 2001, nr 9, poz. 126, LEX nr 47030 Orzeczenie sądu kościelnego o ważności bądź o ustaniu małżeństwa kanonicznego nie może mieć prejudycjalnego wpływu na orzeczenie sądu państwowego o ważności lub o ustaniu świeckiego związku małżeńskiego.

46 Ważność małżeństwa wyznaniowego a skutki cywilne Wyrok SN z dnia 17 listopada 2000 r., V CKN 1364/00, OSNC 2001, nr 9, poz. 126 (z uzasadnienia) Nadal jednak obowiązuje przyjęta w prawie polskim koncepcja małżeństwa jako związku świeckiego. W literaturze przedmiotu podkreślono, że regulacja konkordatowa ogranicza się do nowego ujęcia jedynie samego zawarcia małżeństwa, a poza sferą jej zainteresowania pozostają skutki małżeństwa w szerokim znaczeniu. Orzekanie w sprawach małżeńskich zostało w Konkordacie wyraźnie rozdzielone (art. 10 ust. 3 i 4). Zawsze o losie związku małżeńskiego (świeckiego) orzekają sądy państwowe. Rozdzielność jurysdykcji sądów kościelnych i świeckich wynika w szczególności z zasadniczych różnic istniejących pomiędzy prawem polskim a prawem kanonicznym w odniesieniu do przyczyn ważności i ustania małżeństwa, a nawet - co do istoty małżeństwa. Z przedstawionych przyczyn orzeczenie sądu kościelnego o ważności bądź o ustaniu małżeństwa kanonicznego nie może mieć prejudycjalnego wpływu na orzeczenie sądu państwowego o ważności lub o ustaniu świeckiego związku małżeńskiego tych samych małżonków.

47 Przesłanki konstytutywne - podsumowanie wymienione okoliczności, uregulowane w art. 1, i tylko one, stanowią przesłanki konstytutywne małżeństwa brak ich wystąpienia oznacza, że małżeństwo nie zostało zawarte, nawet jeśli sporządzono akt małżeństwa jednak z drugiej strony: inne okoliczności, zwłaszcza zakazy oraz wady oświadczenia woli nie mogą być przyczyną nieistnienia małżeństwa