1

2 Zaświadczenie lekarskie w opiniowaniu sądowo-psychiatrycznym Ustawa z 15 czerwca 2007r o lekarzu sądowym (Dz. U. nr 123, poz.849) ustala przepisy pozwalające na „usprawiedliwione niestawiennictwo” z powodu choroby na wezwanie sądu lub organu prowadzącego postępowanie karne. Dotyczy to wszystkich uczestników postępowania karnego.

3 Prawo do wystawiania zaświadczeń potwierdzających „zdolność lub niezdolność” do uczestniczenia w postępowaniu przed sądem ma jedynie lekarz sądowy Prawo to dotyczy lekarza sądowego zarejestrowanego na obszarze właściwym dla danego sądu okręgowego Lekarz sądowy zawiera z prezesem sądu okręgowego odpowiednią umowę i podlega kontroli przez sąd Kandydata na lekarza sądowego rekomenduje odpowiednia okręgowa izba lekarska na wniosek prezesa sądu okręgowego

4 Warunki jakie musi spełniać kandydat na lekarza sądowego Posiadać prawo wykonywania zawodu Mieć pełną zdolność do czynności prawnych Nie być karanym za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe Mieć nieposzlakowaną opinię Uzyskać rekomendację izby lekarskiej Posiadać tytuł specjalisty I lub II st.

5 Każdy prezes sądu okręgowego prowadzi wykaz lekarzy sądowych dla danego obszaru działania sądu i przekazuje te listy: Sądom rejonowym i apelacyjnym na danym obszarze Prokuraturom Wszystkim organom prowadzącym dochodzenia, Radom adwokackim Lista lekarzy sądowych dostępna jest na stronie internetowej odpowiedniego sądu okręgowego

6 Lekarz sądowy prowadzi dokładny rejestr zaświadczeń na zasadach określonych w ustawie Rejestr ten po upływie roku kalendarzowego przekazywany jest do odpowiedniego sądu okręgowego Rejestr taki przechowywany musi być w sądzie przez 15 lat Rzetelność wystawianych zaświadczeń, działalność lekarza sądowego podlega kontroli wymienionych w ustawie organów – ta część ustawy jest bardzo rozbudowana. Ustawodawca podchodzi do lekarzy z dużą nieufnością.

7 Lekarz sądowy wystawia zaświadczenie po osobistym zbadaniu uczestnika postępowania Oraz po zapoznaniu się z dostępną dokumentacją medyczną Badanie powinno odbyć się w miejscu wyznaczonym przez lekarza, chyba, że ze względu na stan zdrowia uczestnika badanie trzeba przeprowadzić w miejscu jego pobytu Lekarz sądowy może wydać stosowne zaświadczenie tylko na podstawie dokumentacji w wypadku gdy uczestnik przebywa w zakładzie leczniczym i wymaga całodobowej opieki.

8 Lekarzowi sądowemu za badanie i wystawianie zaświadczeń przysługuje wynagrodzenie oraz zwrot poniesionych kosztów, np. gdy musi dojechać do miejsca pobytu uczestnika postępowania. Lekarz sądowy przedstawia sądowi odpowiednie rachunki i faktury

9 Ostrzeżenia Wydawać powinno się zaświadczenia o stanie zdrowia tylko w zakresie swojej specjalności Do dostarczonej przez badanego dokumentacji nie można podchodzić bezkrytycznie, uczestnicy postępowań karnych często doskonale są zorientowanie jakie korzyści dają im zaburzenia psychiczne – przedstawiają wybrane fragmenty dokumentacji albo tendencyjnie zafałszowaną.

10 Opinia sądowo-psychiatryczna w sprawie o utrudnianie postępowania karnego Dochodzenie toczyło się przeciwko psychiatrze dr D Zarzut – udzielanie pomocy podejrzanemu w uniknięciu odpowiedzialności karnej poprzez wystawianie poświadczających nieprawdę dokumentów ( zaświadczeń lekarskich, skierowań do szpitala). Cel opinii – dokonanie oceny stanu zdrowia podejrzanego ZR w kontekście przedmiotu dochodzenia.

11 Dane o badanym ZR W chwili wystawiania zaświadczeń przez dr D badany miał 63 lata Inżynier górnik po AGH w Krakowie, nauka nie sprawiała nigdy kłopotów, w czasie studiów także pracował. Pod koniec studiów ożenił się Po studiach pracował 4 lata w kopalni, awansował ( odrabiał stypendium fundowane). Następnie ( lata 70-te ) założył prywatną firmę

12 Po okresie stanu wojennego wraz z rodziną ( dwoje dzieci) wyemigrował do Kanady, gdzie ciężko pracował poza zawodem, dostosował się, dorobił. W początku lat 90-tych, po kilku wizytach w Polsce zdecydowali o powrocie do kraju Założył firmę we współpracy z firmą niemiecką, produkującą komponenty dla polskich fabryk Na skutek bankructwa polskiego przemysłu ciężkiego oraz bankructwa niemieckiego wspólnika sam także zbankrutował ( koniec lat 90-tych)

13 Przenosi się wraz z rodziną na Mazury – wydzierżawia duże gospodarstwo po PGR i rozpoczyna hodować rośliny do produkcji biopaliw, Dodatkowo zakłada firmę handlująca paliwami W związku z tą ostatnią działalnością oskarżony o wystawianie „lewych faktur” Aresztowany na 3 miesiące w 2007 Przyznał się do czynu ale postępowanie zawieszano ze względu na stan zdrowia oskarżonego

14 Stan zdrowia oskarżonego Przed 1996r leczony ambulatoryjnie z powodu dolegliwości kardiologicznych. W 1996r hospitalizowany w Klinice Kardiologicznej, następna hospitalizacja kardiologiczna w 2003r. Rozpoznawano nadciśnienie tętn., chorobę wieńcową. W 2007 r obserwowano zaburzenia rytmu serca, wiązano to ze stresem, echo serca prawidłowe. W 2008r leków kardiologicznych nie brał. W wywiadzie od wielu lat okresowe dolegliwości sugerujące chorobę wrzodową Od wielu lat też okresowo nadużywał alkoholu

15 Leczenie psychiatryczne Pierwszy udokumentowany kontakt z psychiatrą to styczeń 2008r – przywieziony na wizytę do dr D do PZP przy szpitalu – rodzina zaniepokojona dziwacznym zachowaniem, był niespokojny, podejrzliwy, rodzina i współpracownicy mają spiskować p/ko niemu, myśli samobójcze, zaniedbany, w trudnym kontakcie. Wypowiada treści prześladowcze, potwierdza myśli S. Zlecono zolafren, depakinę,cloranxen

16 Następna zarejestrowana wizyta – 15.04.2008, sam przyjechał samochodem (ponad 100 km) ale w historii choroby - stan bez istotnej poprawy, nadal treści prześladowcze, ksobne. Czuje się osaczony, ma lęki. Leczenie bz Dr D wystawił w kwietniu skierowanie do oddziału psychiatrycznego z rozpoznaniem – psychoza reaktywna. Pacjent do szpitala nie zgłosił się ale okazywał skierowanie lekarzom innej specjalności, w tym lekarzowi sądowemu - interniście Kolejna wizyta u psychiatry 10.06.2008 – odnotowano podobne objawy jak poprzednio, zapewnia, że leki bierze.

17 Zaświadczenia wystawiane przez dr D dla prokuratury 11.02.2008 – opinia o stanie zdrowia – od lat cierpi na chorobę psychiczną pod postacią psychozy schizoafektywnej. Nasilające się objawy psychotyczne uniemożliwiają mu normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Słyszy głosy, ma lęki, „krzyki w głowie i we włosach”, pobudzony, nieufny, bez poczucia choroby W następnym akapicie – wyraził zgodę na hospitalizację, postawa świadczy o jego ogromnej chęci do kontynuowania leczenia Obecnie stan jego zdrowia nie pozwala na odbycie kary pozbawienia wolności.

18 25.08.2008 następne zaświadczenie – u pacjenta stwierdza się objawy typowe dla psychozy schizofrenicznej – przykre omamy słuchowe i wzrokowe, urojeniowa interpretacje zachowań otoczenia, utrudniony kontakt. Tego dnia dr D wystawił także skierowanie do szpitala z rozpoznaniem psychozy schizoafektywnej w celu obserwacji stanu psychicznego

19 Badanie przez lekarza sądowego – internistę Badanie w dn. 24.04. i 06.05. 2008 –we wnioskach : nadciśnienie tętnicze, poza tym bez istotnych odchyleń od normy. Wypowiedzi logiczne, kontakt prawidłowy, nastrój obniżony. Okazał skierowanie do szpitala psychiatrycznego z rozp. psychoza reaktywna. Wymaga przez okres 3 mies. obserwacji stanu somatycznego i psychicznego i przez ten okres niezdolny do przebywania w areszcie

20 Badanie w Kl. Medycyny Sądowej Badanie 28.08.2008 przez lekarz internistę, neurologa i psychiatrę – podaje, że w ostatnim okresie nie zażywa żadnych leków, skargi na bicia serca, bóle w kl. piersiowej, zasłabnięcia, a także bezsenność, stany lękowe. Wnioski – stan somatyczny i neurologiczny bez istotnych odchyleń od normy, kontakt słowny prawidłowy, wypowiedzi rzeczowe, mimika i gestykulacja adekwatne do wypowiadanych treści, nastrój nieznacznie obniżony, bez zaburzeń psychotycznych Biegli mieli dostęp do dokumentacji med., w tym zaświadczeń psychiatry

21 Opinia po badaniu w Klinice Psychiatrii Sądowej IPiN Badanie 30.06.2009 – przywieziony z aresztu (zakład karny półwolnościowy) Wnioski – nie rozpoznajemy psychozy schizoafektywnej – badany nie mógł sobie „przypomnieć” żadnych objawów psychotycznych, nawet „ strasznych głosów” opisywanych przez dr D Na przełomie 2007/ 2008 występowały objawy sugerujące rozpoznanie psychozy reaktywnej, uwarunkowanej traumatyczną sytuacją. Był to epizod przejściowy, nie ma podstaw do podejrzewania, że objawy psychotyczne utrzymywały się jeszcze w kwietniu 2008r

22 Wniosek końcowy Nie ma żadnych podstaw do sądzenia aby w sierpniu 2008r występowały u oskarżonego objawy choroby psychicznej, mogły pojawiać się jedynie reaktywne ( nerwicowe) zaburzenia depresyjno-lękowe o najwyżej umiarkowanym nasileniu, które nie ograniczały jego zdolności do uczestniczenia w postępowaniu procesowym

23 ROLA ZAŚWIADCZENIA

24 Cel opinii Ustalenie, czy Paweł M, z uwagi na ujawnione leczenie psychiatryczne, cierpi na chorobę psychiczną lub inne zakłócenia czynności psychicznych oraz czy może on uczestniczyć w czynnościach procesowych. Paweł M jest podejrzany o to, że przyjął i pomógł w ukryciu 13 samochodów m-ki Opel Astra (rozbierał je na części po dostarczeniu przez złodziei)

25 Dane dotyczące Pawła M Rodzina bez obciążeń, rodzice żyją, zdrowi Dwójka starszego rodzeństwa założyli swoje rodziny, mają wyższe wykształcenie Uczył się średnio, skończył ZSZ-blacharstwo samochodowe, zaocznie kończył liceum dla pracujących Nie pracował w swoim zawodzie, w zasadzie na utrzymaniu rodziców

26 Karalność W wieku 18 lat spędził 4 mies. w areszcie podczas śledztwa paserów rozprowadzających kradzione części samochodowe – skazany na 2 lata w zawieszeniu na 3 lata W 2006r poszukiwany w sprawie współudziału w kradzieżach samochodów – toczyło się postępowanie przez kolejne 2 lata Zarzucane Pawłowi M czyny miały miejsce od września 2005 do marca 2006, wtedy zaczęły się aresztowania

27 Kontakty z psychiatrą Wg rodziców leczy się psychiatrycznie od 10 lat przed rozpoczęciem obecnego postępowania Wg dokumentacji medycznej – leczenie rozpoczęło się w maju 2006 ( zbiegło się w czasie z aresztowaniami kolegów) - od początku rozpoznanie F 20 12.05.2006 pierwsza wizyta u psychiatry, który wystawił skierowanie do szpitala psychiatrycznego Kolejna wizyta 30.01.2008 zaświadczenie o stanie zdrowia w celu przedstawienia w sądzie 11.02.2008 skierowanie do szpitala psychiatrycznego

28 Hospitalizacje psychiatryczne I hospitalizacja-17.05.2006 – 08.06.2006 na podstawie skierowania z rozp. F20, wypisany też z takim rozpoznaniem jako kolejne zaostrzenie psychotyczne (?) – trudny kontakt, raczej mutystyczny, skąpe skargi na śledzenie, obserwowanie, potwierdzał omamy słowne o przykrych treściach, lęk, objawy psychotyczne szybko ustąpiły po leczeniu

29 II hospitalizacja psychiatryczna w tym samym szpitalu co poprzednio od 27.08. do 01.09.2006. Dane tylko od ojca o pogorszeniu psychotycznym, bo pacjent mutystyczny Ojciec zabrał pacjenta na własne żądanie po 6 dniach twierdząc, że pobyt w szpitalu synowi szkodzi ale kolejną kartę informacyjną Sądowi dostarczył

30 Od 11 czerwca do 31 sierpnia 2007 w Oddziale Psychiatrii Sądowej Szpitala Tworkowskiego – obserwacja sądowo- psychiatryczna. Przedłużona na wniosek biegłych bo do 14 sierpnia Paweł M nie nawiązywał kontaktu słownego z biegłymi, personelem oddziału (czasem odezwał się do pacjentów, gdy sądził, że nikt z personelu go nie widzi), porozumiewał się natomiast na piśmie, dbał o swoje potrzeby, brał udział w grach zespołowych, sportowych, dostosowany. Po 14.08. bez problemów i zaburzeń porozumiewał się słownie z otoczeniem, biegłymi. Skargi na głosy o prześladowczych treściach, lęk ( nie obserwowano adekwatnych do tych skarg emocji i zachowań), zwidywał „latającą krowę” (dowód wg badanego na omamy wzrokowe) Wnioski – nie stwierdzono objawów choroby psychicznej, reakcja sytuacyjna lękowa i postawa obronna, w pełni poczytalny.

31 III hospitalizacja psychiatryczna- 28.02. – 25.04.2008 w jednej z Klinik IPiN ( dostarczył skierowania i karty informacyjne z poprzednich hospitalizacji, lekarze wiedzieli o postępowaniu karnym)- skargi : kontakt rzeczowy, aspontaniczny, omamy słuchowe o charakterze imperatywnym, lęk, poczucie zagrożenia, lęk nasilał się z powodu omamów wzrokowych – widział latającą krowę za oknem albo mężczyzn ubranych na czarno, w czarnych kapeluszach. Bez formalnych zaburzeń myślenia, niedostosowanego zachowania i innych objawów rozszczepiennych. Rozpoznanie końcowe – osobowość niedojrzała, reakcja adaptacyjno-lękowa.

32 Opinia psychologiczna Sporządzona w trakcie pobytu w Klinice IPiN- -nieprawidłowy rozwój sfery uczuciowo- dążeniowej, cechy osobowości niedojrzałej -tendencja do wypierania istotnych przyczyn swoich trudności i rozwijania symptomów czynnościowych - badania nie dostarczają danych sugerujących proces psychotyczny -Brak cech biologicznej niepełnowartościowości oun

33 Badanie w Klinice Psychiatrii Sądowej IPiN Wnioski z badania psychiatrycznego- nieco spowolniały, kontakt aspontaniczny, wypowiedzi rzeczowe, bez formalnych zaburzeń myślenia, reakcje emocjonalne na ogół mało żywe, dostosowane do wypowiadanych treści Nasilone poczucie choroby psychicznej, „głosy” o przykrych treściach, lęk, poczucie zagrożenia z przekonaniem, że jest obserwowany, niechętnie przyznaje się do doznań wzrokowych, o treściach jak poprzednio. Skargi na zaburzenia snu, koncentracji, pamięci, spadek zainteresowań

34 Komentarz Najobszerniejszy tekst opisujący objawy paranoidalne u Pawła M zawarty był w zaświadczeniach psychiatry, u którego podejrzany był na kilku wizytach, w zasadzie tylko aby uzyskać zaświadczenia, że jest niezdolny do uczestniczenia w postępowaniu sądowym Zaświadczenie zawierało obszerne informacje, że pacjent mutystyczny, spowolniały, odpowiada na pytania kiwnięciem głowy a akapit dalej – opis dokładnych doznań badanego - promieniowanie z kosmosu, fale telepatyczne, działanie złego ducha itp. Doznania, które chyba trudno uzyskać w sposób wiarygodny gdy pacjent tylko kiwa głową.

35 Podobnie obszerne treści paranoidalne z podkreśleniem, że psychiatra stwierdził pełny zespół Kandinskiego-Clerambaulta zawarte są w skierowaniach do szpitala psychiatrycznego i w kolejnych zaświadczeniach dla Sądu Niestety nikt, poza tym psychiatrą, nie stwierdził w sposób wiarygodny objawów zespołu K-C Obserwacja sądowa dostarczyła przekonywających dowodów na czynnościowy i symulacyjny charakter objawów Dwie hospitalizacje w szpitalu psychiatrycznym – lekarze nie wiedzieli o postępowaniu karnym, bezkrytycznie przyjmowali dane zawarte w skierowaniach i zaświadczeniach, kontakt z pacjentem był trudny, określany – mutystyczny.

36 Podsumowanie po badaniu w Klinice Psychiatrii Sądowej Całość zebranego materiału nie daje podstaw do rozpoznania u Pawła M choroby psychicznej, zwłaszcza schizofrenii paranoidalnej -brak typowych zaburzeń myślenia i spostrzegania - doznania wzrokowe i słuchowe powiązane są treściowo z rzekomourojeniowymi sądami, mają charakter stereotypowy, niecharakterystyczny dla schizofrenii (latająca krowa, ubrani na czarno mężczyźni) Nasilanie się zaburzeń u badanego wraz z wypisywaniem odpowiednich zaświadczeń, hospitalizacjami psychiatrycznymi zbiegało się z wyznaczonymi przez Sąd terminami kolejnych rozpraw

37 OPINIA Rozpoznano osobowość niedojrzałą z zaburzeniami adaptacyjnymi o obrazie reakcji lękowej, z tendencją do postawy obronnej (symulacji) W czasie czynu był bez objawów ograniczających jego poczytalność w rozumieniu art.31 § 1kk Stan psychiczny Pawła M pozwala na świadomy udział w postępowaniu procesowym