1 Zbilansowane nawożenie w gospodarstwie rolnym.Warsztaty gminne: Zbilansowane nawożenie w gospodarstwie rolnym. Projekt - edukacja ekologiczna na rzecz zrównoważonego regionu Morza Bałtyckiego na terenie województwa pomorskiego ze szczególnym uwzględnieniem obszarów chronionych i strefy przybrzeżnej.

2

3 Projekt Dofinansowanie Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata Priorytet Działanie 11.4 Ochrona Różnorodności Biologicznej Obszar szczegółowy Strategia Unii Europejskiej dla Regionu Morza Bałtyckiego (SUERMB) oraz wynikające z niej plany działań Action Plan for the Baltic Sea Region Strategy, Baltadapt Strategy and Action Plan for Adaptation to Climate Change in the Baltic Sea Region (Baltadapt) Czas trwania 34 miesiące do r. Budżet ,00 zł, z czego dofinansowanie ,80 zł, wkład własny ,20 zł Beneficjent Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu Partnerzy HS Konsult AB (Szwecja), POMInnO (Polska)

4 Plan prezentacji: Zużycie nawozów w Polsce Efektywne wykorzystanie składników pokarmowych – bilans składników. Pobieranie prób glebowych. Prezentacja i wykorzystanie wyników badań glebowych. Plany nawożenia.

5 Od 10 lat obserwuje się w naszym kraju tendencję do systematycznego wzrostu zużycia nawozów mineralnych. Średnie zużycia NPK w ciągu ostatnich lat wynosiło 122,6 kg NPK/ha, przy znacznym zróżnicowaniu regionalnym wahającym się od 70 kg do prawie 200 kg NPK/ha.

6 Szczególnie niepokojący jest spadek zużycia dwóch grup nawozów tjSzczególnie niepokojący jest spadek zużycia dwóch grup nawozów tj. potasowych i wapniowych, które istotnie wpływają na brak stabilności plonowania. Poziom zużycia tych dwóch grup nawozów decyduje o wykorzystaniu głównego składnika plonotwórczego, jakim jest azot. W środowisku kwaśnym nawet bardzo wysokie nawożenie mineralne, nie jest w stanie pokryć potrzeb pokarmowych roślin.

7 Procentowy udział rolników stosujących nawozy w Polsce

8 Czynniki ograniczające efektywność nawożenia (czytaj: ograniczające plon)Naturalne - Niska retencja - Nierównomierne opady Woda: Między innymi: Temperatura Kategoria agrotechniczna gleby Wilgotność powietrza Agrotechniczne - dobór roślin, - regulacja odczynu gleby, - racjonalne zmianowanie - zawartość próchnicy - zwalczanie chwastów oraz ochrona łanu. - nawożenie naturalne i organiczne,

9

10 Odczyn gleb w % powierzchni użytków rolnych województwie pomorskimPowiat Odczyn bardzo kwaśny kwaśny Lekko kwaśny obojętny zasadowy Powiat bytowski 24 45 23 6 2 Powiat chojnicki 15 43 32 8 Powiat człuchowski 39 36 Powiat gdański 4 29 40 21 Powiat kartuski 50 Powiat kościerski 20 22 10 3 Powiat kwidzyński 7 25 11 Powiat lęborski 47 1 Powiat malborski 19 27 Powiat nowodworski 28 42 Powiat pucki 12 Powiat słupski 46 30 Powiat starogardzki 35 18 Powiat sztumski 33 Powiat tczewski 26 37 Powiat wejherowski 14 Ogółem 16 5

11 Potrzeby wapnowania gleb w % powierzchni użytków rolnych województwie pomorskimPowiaty Potrzeby wapnowania Konieczne Potrzebne Wskazane Ograniczone Zbędne Powiat bytowski 25 23 20 13 19 Powiat chojnicki 16 21 17 26 Powiat człuchowski Powiat gdański Powiat kartuski 27 12 Powiat kościerski 24 11 Powiat kwidzyński 14 18 34 Powiat lęborski 22 Powiat malborski Powiat nowodworski 28 15 Powiat pucki Powiat słupski Powiat starogardzki Powiat sztumski 37 Powiat tczewski 10 9 49 Powiat wejherowski Ogółem

12 Straty składników nawozowych w produkcji rolniczej

13

14 Straty składników nawozowych w produkcji rolniczejEFEKTYWNOŚĆ NAWOŻENIA W ZALEŻNOŚCI OD KWASOWOŚCI GLEBY KWASOWOŚĆ GLEBY AZOT FOSFOR POTAS STRATA NAWOZÓW Bardzo mocno kwaśne - 4,5 pH 30% 23% 33% 71,34% Bardzo kwaśne - 5,0 pH 53% 34% 52% 53,67% Kwaśne - pH 5,5 77% 48% 32,69% Lekko kwaśne - 6,0 pH 89% 100% 19,67% Obojętny - 7,0 pH 0,00%

15 Straty składników nawozowych w produkcji rolniczejPszenica ozima Wyprodukowanie 1 tony ziarna – 30 kg N, 12 kg P i 20 kg K Średnia w pomorskim niecałe 6 ton/ha Dla 6 ton odpowiednio – 180 kg N, 72 kg P i 120 kg K Koszt 1 kg składnika nawozowego - 3,72 zł / N, 4,38 zł/ P, 3,38zł/ K KOSZT UTRACONYCH MOŻLIWOSCI Koszt NPK - 6 ton pszenicy w przeliczeniu na czysty składnik 669,60 zł 315,36 zł 405,60 zł 1 390,56 zł KWASOWOŚĆ GLEBY AZOT FOSFOR POTAS STRATA NAWOZÓW Bardzo mocno kwaśne - 4,5 pH 468,72 zł 242,83 zł 271,75 zł 992,03 zł Bardzo kwaśne - 5,0 pH 314,71 zł 208,14 zł 194,69 zł 746,31 zł Kwaśne - pH 5,5 154,01 zł 163,99 zł 93,29 zł 454,57 zł Lekko kwaśne - 6,0 pH 73,66 zł 56,76 zł - zł 273,52 zł Obojętny - 7,0 pH

16 Straty składników nawozowych w produkcji rolniczejOdczyn gleby N P K

17 pH dla przedziału potrzeb wapnowaniaOcena potrzeby wapnowania gleby (zgodnie z zaleceniami IUNG) Agronomiczna kategoria gleby pH dla przedziału potrzeb wapnowania konieczne do potrzebne wskazane ograniczone zbędne od Bardzo lekkie 4 4,1 - 4,5 4,6 - 5,0 5,1 - 5,5 5,6 Lekkie 4,5 5,6 - 6,0 6,1 Średnie 5 6,1 - 6,5 6,6 Ciężkie 5,5 6,6 - 7,0 7,1 Trwałe użytki zielone Gleby mineralne 4,6 - Gleby organiczne 4,1 5,0 Dawka wapnia na gruntach ornych w tonach CaO na 1 ha Kategoria agronomiczna gleby Wapnowanie gleb konieczne 3,0 2,0 1,0 3,5 2,5 1,5 Średnia 1,7 Ciężka 6,0 Optymalne wartości pH dla kategorii agronomicznych gleb Kategoria gleby Optymalne pH 5,1 Wapnowanie przykład Grunty orne - gleba lekka zmierzone pH 4,8 Potrzeby wapnowania: ? POTRZEBNE

18 Zawartość CaO w nawozieZalecana dawka 2 / 56% Obliczona dawka na 1 ha 56% 2,5 4,5 Zestawienie powierzchni Powierzchnia działki Ilość nawozu Działka A 3,6 5,4 Działka B 2,8 Działka C 4,3 Działka D Działka E Działka F Działka G Działka H Działka I Działka J Działka K Razem 10,7 13,5 Wapnowanie przykład Grunty orne - gleba lekka zmierzone pH 4,8 Potrzeby wapnowania: ?

19 Zakresy pH dla przedziałów potrzeb wapnowaniaOdczyn (pH) gleby powinien być tym wyższy im cięższa jest gleba. Odpowiednie zakresy odczynu dla poszczególnych kategorii agronomicznych gleb (ciężkości) są podane w kolumnie potrzeby wapnowania „ograniczone”– jeżeli takie pH występuje, to nie należy gleby wapnować, chyba że uprawiać będziemy roślinę szczególnie wrażliwą na odczyn. Kategoria agronomiczna gleby Zakresy pH dla przedziałów potrzeb wapnowania konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne bardzo lekkie do 4,0 4,1-4,5 4,6-5,0 5,1-5,5 od 5,6 lekkie do 4,5 5,6-6,0 od 6,1 średnie do 5,0 6,1-6,5 od 6,6 ciężkie do 5,5 6,6-7,0 od 7,1 użytki zielone

20 Szybkość zobojętniania przez wapna zależy od ich twardości i rozdrobnieniaŹródło: Praca zbiorowa pod red. R. Czuby. Nawożenie mineralne roślin uprawnych. Police 1996.

21 Produkcja Zapamiętaj! ! Regulacja odczynu gleby ma pierwszeństwo przed innymi zabiegami nawozowymi Uprawa roślin na glebach kwaśnych skutkuje nie tylko spadkiem plonów, ale również wzrostem kosztów produkcji Każda gleba swój optymalny zakres pH z rolniczego punktu widzenia, tzn. w zakresie tym wypadkowa dostępności wszystkich składników pokarmowych i wody, a także warunki wzrostu roślin są najkorzystniejsze W praktyce rolniczej wskazane jest wapnowanie zachowawcze - nie można dopuszczać do zbyt dużego spadku odczynu gleby Dokonując wyboru nawozów wapniowych należy także zwrócić uwagę na zawartość składników drugoplanowych.

22 Pobieranie prób glebowychZbilansowane nawożenie w gospodarstwie rolnym. Pobieranie prób glebowych

23 INSTRUKCJA POBIERANIA PRÓBEK GLEBOWYCH opracowana na podstawie PN-R-04031:1997 Przed przystąpieniem do pobierania próbek należy sporządzić szkic pól gospodarstwa przeznaczonych do badań. Na polach tych należy zakreślić zasięg powierzchni uprawianych roślin np. okopowe, zboża, rzepak, itp. Próbka (ogólna uśredniona) powinna reprezentować obszar użytku rolnego o zbliżonych warunkach przyrodniczych (typ, rodzaj i gatunek gleby, ukształtowanie terenu) i agrotechnicznych( przedplon, uprawa, nawożenie). Powierzchnia użytku przypadająca na próbkę ogólną, przy wyrównanej pod względem glebowym powierzchni i zbliżonym ukształtowaniem terenu, nie może przekroczyć obszaru 4ha. Próbkę ogólną należy przygotować oddzielnie dla każdej uprawy. Próbki ogólne powinny być zaznaczone na dokładnie wykonanym szkicu, opatrzone kolejnymi numerami wraz z określeniem powierzchni pola, którą reprezentują. Próbki pobrane z użytków zielonych muszą być oprócz numeru oznakowane X. 7. Aby sporządzić próbkę ogólną należy pobrać do 20 próbek pierwotnych według schematu: zaleca się prostopadły kierunek pobierania do zabiegów agrotechnicznych (uprawa, nawożenie)

24 8. Próbka ogólna (uśredniona) powinna ważyć około 0,5 kg.9. Próbki pierwotne pobiera się laską glebową z wierzchniej warstwy gleby 0-20cm, kolejno wykonując czynności: w miejscu pobierania próbki pierwotnej (pojedynczej), rolę świeżo zaoraną przydeptać pionowo ustawić laskę do powierzchni gleby wcisnąć laskę do oporu (na wysokość poprzeczki ograniczającej) wykonać pełny obrót i wyjąć laskę zawartość wgłębienia (zasobnika)przenieść do pojemnika skrobaczki po pobraniu próbek pojedynczych, całość wymieszać i napełnić kartonik lub woreczek 10. Próbek nie należy pobierać: na obrzeżach pola do 5m w miejscach po stogach i kopcach w rowach, bruzdach, kretowiskach i żwirowiskach w zagłębieniach i ostrych wzniesieniach terenu(w razie potrzeby z tych miejsc pobrać dodatkowe próbki). 11. Najodpowiedniejszym okresem pobierania próbek glebowych jest okres wiosenny lub jesienny przed wysiewem nawozów. 12. Należy unikać pobierania próbek bezpośrednio po zastosowaniu nawozów mineralnych, po nawożeniu organicznym oraz w okresie nadmiernej suszy lub wilgotnej gleby. 13. Zwrócić uwagę na zgodność oznaczeń zawartych na opakowaniu próbki z jej odpowiednikiem na szkicu pola. 14. Próbki tak opisane wraz z opisanym szkicem gospodarstwa, należy dokładnie zapakować i dostarczyć bezpośrednio lub pocztą do Stacji Chemiczno-Rolniczej Przy indywidualnym systemie pobierania dopuszcza się również pobieranie za pomocą innych przyrządów lub urządzeń, gwarantujących pobranie odpowiednio reprezentatywnej masy gleby.

25 Pobieranie próbek przez 3 osoby:1 1 1 1 1 1 1 1 1 Próba 2 Próba 3 Próba 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Każdy z próbobiorców pobiera próbki w zaznaczonych punktach, gdy rodzaj gleby zmienia się wyraźnie lub zmienia się uprawa zsypuje się wszystkie próbki pojedyncze.

26 Metoda systematyczna do map glebowych

27

28

29 University of Missouri extension, 2009

30

31 przez okręgowe stacje chemiczno-rolniczeRozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi1) z dnia 8 sierpnia 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości i sposobu uiszczania opłat za zadania wykonywane przez okręgowe stacje chemiczno-rolnicze Oznaczenie próchnicy metodą Tiurina próbka 20,32 zł Oznaczenie substancji organicznej metodą wagową próbka 40,64 zł Oznaczenie przyswajalnego fosforu próbka 6,10 zł Oznaczenie przyswajalnego potasu próbka 5,08zł Oznaczenie przyswajalnego magnezu metodą ASA próbka 6,10 zł Oznaczenie azotu ogólnego metodą Kjeldahla próbka 60,96 zł Oznaczenie azotu azotanowego metodą kolorymetrii przepływowej próbka 15,24 zł Oznaczenie azotu amonowego metodą kolorymetrii przepływowej próbka 15,24 zł Oznaczenie pH próbka 5,08 zł

32 Prezentacja wyników badań glebowychZbilansowane nawożenie w gospodarstwie rolnym. Prezentacja wyników badań glebowych

33

34 Odczyn do nawożenia precyzyjnego

35

36

37

38 Zbilansowane nawożenie w gospodarstwie rolnym.Plany nawożenia

39 Zasady zbilansowanego nawożenia1. Prawo zwrotu składników pokarmowych. Aby utrzymać żyzność gleby należy jej zwracać substancje przyswajalne, nie tylko pobrane przez rośliny i zebrane z plonem, ale również te które znikają w glebie w formie przyswajalnej w następstwie stosowania dużych ilości nawozów mineralnych. 2. Prawo minimum (Liebiega). Wysokość plonów zależy od tego pierwiastka, który znajduje się w glebie w ilości minimalnej w stosunku do potrzeb rośliny. Pierwiastek ten ogranicza działanie innych i w następstwie powoduje obniżkę plonów. 3. Prawo opłacalności nawożenia (Mitscherlicha). Każdy kg dostarczonego do gleby nawozu może dać różny efekt: -im mniej danego składnika w glebie, a inne występują w ilości optymalnej, tym efekt nawożenia większy (wyższy plon). -im tego składnika w glebie więcej, tym efekt nawożenia mniejszy. 4. Prawo maksimum. Nadmiar składnika pokarmowego w glebie ogranicza skuteczność działania innych i w następstwie powoduje obniżkę plonów. 5. Prawo wartości biologicznej. Stosowanie nawozów musi mieć na celu nie tylko wielkość plonu ale również wysoką jakość tego plonu. Beczka Liebiga MINIMUM

40 Obieg składników pokarmowychZROZUMIENIE BILANSÓW SKŁADNIKÓW Obieg składników pokarmowych PLON N Nawozy organiczne i mineralne Nawozy organiczne Nawozy Mineralizacja, wietrzenie Zasobność gleby ogólna N Z ASYMILACJI Zawartość przyswajalnych (rozpuszczalnych) form Blokada, uwstecznienie N,K,Ca N,K, P, Ca Wpłukanie do warstwy podornej Wypłukanie + erozja

41 Wykorzystanie zasobów w odżywianiu roślinZbilansowane nawożenie w gospodarstwie rolnym. Wykorzystanie zasobów w odżywianiu roślin

42 Zapraszamy do odwiedzenia naszych stron strefa.agro.pl

43

44 E-porady Elektroniczna Platforma Świadczenia Usług PODRZapraszamy do skorzystania z elektronicznych porad, oraz platformy do otrzymywania ważnych informacji dot. działalności PODR Na stronie w górnej części jest zakładka, gdzie można założyć konto Po założeniu konta mamy kontakt mailowy z doradcą oraz będziemy otrzymywać ważne informacje dotyczące działalności PODR

45 Newsletter sygnalizacyjny PODRCotygodniowa informacja nt. występowania organizmów szkodliwych na plantacjach roślin uprawnych w województwie pomorskim (w sezonie wegetacyjnym) Poradnik sygnalizatora ochrony roślin – opis zaobserwowanych agrofagów Zapisy na

46

47 Roczna 33,00 zł - odbiór u doradcy 44,00 zł - z wysyłką pocztowąZamów prenumeratę Roczna 33,00 zł - odbiór u doradcy 44,00 zł - z wysyłką pocztową Półroczna 18,00 zł - odbiór u doradcy 28,00 zł - z wysyłką pocztową Wpłaty: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lubaniu Lubań, ul. Tadeusza Maderskiego 3 Nowy Barkoczyn PODR w Lubaniu, Bank Gospodarstwa Krajowego Nr konta Informacje na temat prenumeraty: tel. (58) On-line ww.podr.pl/wydawnictwa