1 Zgoda na leczenie pacjenta-obcokrajowca – aspekty praktyczne Marcin Jóźwik Kierownik Katedry Ginekologii, Endokrynologii Ginekologicznej i Położnictwa, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie Konsultant Naukowy Szpitala SCANMED św. Rafała w Krakowie Trener i wykładowca MedConsent Sp. z o.o. I Krakowski Kongres Turystyki Medycznej Kraków, 14.10.2016

2 2 Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Informacje ogólne ZGODA NA LECZENIE ZGODA WŁASNA PACJENTA = zgoda na przeprowadzenie interwencji medycznej ZGODA UBEZPIECZYCIELA (NFZ, KASA CHORYCH…) = zgoda płatnika na przejęcie kosztów leczenia

3 3 Procedury medyczne, w tym uzyskanie ZGODY PACJENTA podlegają prawodawstwu kraju, w którym wykonywane są świadczenia. Procedury medyczne powinny się odbywać z poszanowaniem pacjenta, w szczególności z uwzględnieniem uwarunkowań kulturowych, religijnych i zwyczajowych właściwych Pacjentowi. Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Uwarunkowania kulturowe i religijne

4 4 1.KONSTYTUCJA Art. 41 ust.1 Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. 2. KODEKS ETYKI LEKARSKIEJ Art. 15 Postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze wymaga zgody pacjenta. Jeżeli pacjent nie jest zdolny do świadomego wyrażenia zgody, powinien ją wyrazić jego przedstawiciel ustawowy lub osoba faktycznie opiekująca się pacjentem. 3. KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I GODNOŚCI ISTOTY LUDZKIEJ WOBEC ZASTOSOWAŃ BIOLOGII I MEDYCYNY Art. 5 Nie można przeprowadzić interwencji medycznej bez swobodnej i świadomej zgody osoby jej poddanej. Przed dokonaniem interwencji osoba zainteresowana otrzyma odpowiednie informacje o celu i naturze interwencji, jak również jej konsekwencjach i ryzyku. Osoba zainteresowana może w każdej chwili swobodnie wycofać zgodę. Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Podstawy prawne

5 5 4. USTAWA O ZAWODACH LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY Art. 32. Lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta. 5. USTAWA O PRAWACH PACJENTA I RZECZNIKU PRAW PACJENTA Art. 17. Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza. Art. 18. W przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta, zgodę, wyraża się w formie pisemnej. Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Podstawy prawne

6 6 ZGODA WŁASNA wyrażona przez samego pacjenta ZGODA ZASTĘPCZA wyrażona przez: -przedstawiciela ustawowego -opiekuna prawnego -opiekuna faktycznego ZGODA RÓWNOLEGŁA - ZGODA PACJENTA I INNEGO PODMIOTU -gdy małoletni pacjent ma ukończone 16 lat -gdy pacjent jest ubezwłasnowolniony ale zdolny z rozeznaniem wypowiedzieć się w sprawach udzielenia świadczenia zdrowotnego Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Rodzaje zgody Pacjenta

7 7 KONIECZNOŚĆ ZGODY MAŁŻONKA lub innego męskiego opiekuna na badanie / leczenie kobiety w społecznościach muzułmańskich ODMOWA ZGODY Świadków Jehowy na przetaczanie krwi BRAK ZGODY PACJENTÓW pod wpływem środków odurzających czynności w obecności / na zlecenie przedstawicieli prawa przy podejrzeniu przestępstwa Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Uwarunkowania kulturowe i religijne W przypadku pacjentów-obcokrajowców może być konieczne skorzystanie z usług tłumacza i specjalnych formularzy świadomej zgody.

8 8 „Zabieg medyczny wykonany bez zgody pacjenta jest czynnością bezprawną, nawet gdy wykonany jest zgodnie z zasadami wiedzy.” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31.03.2006r. IA Ca 973/05 ) „Ciężar dowodu wykonania ustawowego obowiązku udzielenia pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji poprzedzającej wyrażenie zgody na zabieg operacyjny spoczywa na lekarzu.” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.12.2004r. sygn. II CK 303/04, OSP 2005/11/131) Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Obowiązki lekarza

9 9 Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Dane statystyczne Błędy lekarskie nie są najczęstszą przyczyną zdarzeń tragicznych, gdyż dobrze funkcjonujący system pracy najczęściej je niweluje lub znacząco ogranicza niekorzystne oddziaływanie popełnionego błędu na pacjenta. Jednak powstałe trwałe szkody zdrowotne nabyte w szpitalu: śmierć, paraliż, uszkodzenia mózgu lub inne skutkują koniecznością kosztownej dożywotnej opieki medycznej i pielęgnacyjnej budząc zachowania roszczeniowe. Udokumentowanie prawidłowego postępowania lekarskiego jest niezbędnym elementem ochrony lekarza przed odpowiedzialnością prawną.

10 10 Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Dane statystyczne Instytut Zdrowia Publicznego UJ podaje w 2013 następujące dane: 1.500 osób było zdania, że padło ofiarą błędu lekarskiego 64.000 osób twierdziło, że złamano ich prawa jako pacjentów Dane ze szpitali niemieckich 2014: z 1000 przyjętych do szpitala pacjentów 2-3 poniesie ciężki uszczerbek na zdrowiu, któremu można było zapobiec ciężki uszczerbek na zdrowiu stanowi 20% zdarzeń ubezpieczeniowych w służbie zdrowia powodując 80% wypłat odszkodowań „wrażliwe” specjalności: położnictwo, ginekologia z senologią, ortopedia, chirurgia plastyczna

11 11 Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Dane ubezpieczycieli Dane ubezpieczycieli niemieckich 2014: w RFN ubezpieczenie OC w ginekologii i położnictwie w 2008 roku wynosiło około 12.000 Euro obecnie ubezpieczenie OC położnika w RFN: 36.000 Euro na lekarza ubezpieczenie OC (obowiązkowe i dobrowlne) w Polsce w roku 2016 dla ginekologii i położnictwa wynosi około 350 Euro !!! (= 0,9% kosztu ubezpieczenia w Niemczech) w przypadku jatrogennego, trwałego uszkodzenia płodu w czasie porodu odszkodowania w RFN sięgają obecnie 5.000.000 Euro

12 12 Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Wskazania do zabiegu a zgoda Pacjenta W zależności od czasu ustalenia rozpoznania do chwili wykonania zabiegu rozróżniamy: wskazania nagłe: operacja musi zostać wykonana natychmiast np. pęknięcie aorty, zagrażająca zamartwica wewnątrzmaciczna płodu wskazania ostre: operacja musi być przeprowadzona w okresie kilku godzin od ustalenia rozpoznania, istnieje czas na przeprowadzenie koniecznych badań, przygotowanie pacjenta, np. operacja usunięcia wyrostka robaczkowego wskazania podostre: operacja musi być przeprowadzona w okresie kilku dni lub po dłuższym czasie, np. naprawa przepukliny wskazania względne: cel terapeutyczny może zostać osiągnięty również po zastosowaniu leczenia konserwatywnego, np. operacje bariatryczne zabiegi bez wskazań medycznych: operacja nie jest konieczna i ma służyć poprawie jakości życia lub samopoczucia, w szczególności operacje plastyczne jak np. redukcja piersi ze wskazań czysto estetycznych, w odróżnieniu od redukcji piersi w przypadku dolegliwości ze strony kręgosłupa piersiowego.

13 13 Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Powikłania po zabiegach Powikłania po zabiegach ze wskazań względnych lub bez wskazań medycznych mogą zostać uznane przez sąd za błędy w sztuce lekarskiej.

14 14 Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Uchybienia świadczeniodawcy Najczęstsze uchybienia ze strony lekarzy brak uzyskania świadomej zgody pacjenta na badania i zabiegi medyczne lub zgoda wykazująca duże luki prawne luki w dokumentacji medycznej brak świadomości prawnej lekarzy odnośnie swoich obowiązków, ale także praw (np. prawa odmówienia leczenia pacjentowi ewidentnie roszczeniowemu w sytuacji nienagłej) nieprzestrzeganie ustalonych procedur nieprzestrzeganie standardów medycznych brak profesjonalnego przygotowania w kontaktach z pacjentami roszczeniowymi / poszkodowanymi niestety, także zachowania nieprzystające do statusu zawodu lekarza: alkohol, przyjmowanie korzyści majątkowych

15 15 Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Prowadzenie dokumentacji lekarskiej Postępowanie lekarskie i dokumentacja nie mogą budzić wątpliwości niezależnie od: nagłości wskazań do procedury zaistniałego zdarzenia medycznego obowiązującego w danym momencie prawa zachowania pacjenta zachowania rodziny sytuacji procesowej większych lub mniejszych kompetencji biegłego.

16 16 Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Pytania Zapraszam do zadawania pytań.

17 Dziękuję za uwagę. I Krakowski Kongres Turystyki Medycznej Kraków, 14.10.2016 Z GODA NA LECZENIE PACJENTA - OBCOKRAJOWCA – ASPEKTY PRAKTYCZNE Marcin Jóźwik Kierownik Katedry Ginekologii, Endokrynologii Ginekologicznej i Położnictwa, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie Konsultant Naukowy Szpitala SCANMED św. Rafała w Krakowie Trener i wykładowca MedConsent Sp. z o.o. 17