1 Zmiana paradygmatu w energetyce - rolnik podmiotem i producentem energii Grzegorz Wiśniewski Jakakolwiek strategia, która koncentruje się na jednej części splotu woda – żywność - energia, bez uwzględnienia połączeń, grozi poważnymi niezamierzonymi konsekwencjami Światowe Forum Ekonomiczne 2011, Bonn 2011 Nexus Conference Posiedzenie Narodowej Rady Rozwoju „Wieś i rolnictwo. Problemy, zagrożenia, szanse” 6 kwietnia 2016 r. Pałac Prezydencki

2 Zużycie energii w rolnictwie Polskie rolnictwo zużywa ok. 6% energii finalnej ( średnio na świecie i w UE jest to 3% ), w tym: – węgiel-ponad 40% – gaz ziemny i płynny-poniżej 3% – paliwa ciekłe i biomasa-ponad 50% – energia elektryczna-poniżej 4%  wykorzystanie energii elektrycznej z OZE w polskim rolnictwie powinna być znacznie większe; jest znikome z uwagi na koszty i nieefektywne, niekorzystne dla rolników, regulacje prawne

3 Rolnictwo a rynek energii Uważany za niski udział rolnictwa w zużyciu energii w Polsce prowadzą do marginalizowania energetyki rolniczej i podporządkowania jej energetyce zawodowej, bez uwzględnienia, że : – 6% energii zużywanej w rolnictwie służy 40% ludności wiejskiej, – koszty i jakość energii w rolnictwie przekładają się na koszty wszystkich gospodarstw domowych w Polsce,  W energetyce rolnik to płatnik i tani dostawca biomasy, a nie klient/prosument Tymczasem w UE rolnik jest użytkownikiem i producentem energii z OZE: – rolnictwo, bazując na areałach ziemi uprawnej i powierzchniach dachów produkuje wielokrotnie więcej energii z OZE niż samo zużywa – DG AGRI mówi o potrzebie 5-krotnego wzrostu i produkcji energii z OZE w gospodarstwach rolnych w latach w 2008-2020 – rolnicy w UE wnoszą największy wkład w realizację unijnych celów związanych z OZE (początkowo dzięki energetyce wiatrowej, obecnie słonecznej) – np. w Niemczech rolnicy to 24 % wszystkich inwestorów w fotowoltaice

4 Energia elektryczna barierą rozwoju w rolnictwie i poprawy warunków życia wsi? W Polsce w 2012 roku roczne zużycie energii elektrycznej na osobę w gospodarstwie rolnym wynosiło 2750 kWh (w mieście 1700 kWh) i wzrosło o 50% w porównaniu z rokiem 2009 (w miastach nastąpił spadek)

5 Koszt energii w produkcji rolnej obniżają konkurencyjność polskiego rolnictwa Źródło Eurostat, oprac. IEO

6 Drogie taryfy „C” dla rolników Różnice w kosztach energii elektrycznej gospodarstwa rolnego za okres 2 m-cy [PLN] w zależności od tego czy jeszcze może ono korzystać z taryfy „G” (dla gosp. domowych) czy też rolnik musi korzystać z grupy taryfowej „C” (dla przedsiębiorców) Źródło: IEO, OZERISE

7 Jak najlepiej wykorzystać (waloryzować) rolniczą przestrzeń produkcyjną w Polsce? Z 1 km kw. ziemi rolnej przeznaczonej na produkcję energii z OZE w Polsce można uzyskać odpowiednio: – 1440 TJ ciepła z systemów kolektorów słonecznych – 360 TJ z energii elektrycznej słonecznej - fotowoltaicznej – 70 TJ z energii wiatru (rolnik wydzierżawiającym, ale nie producentem) – 15 TJ z biomasy (kierunek preferowany w polityce energetycznej, nie uwzgledniający interesów rolnika) Umowna (energetyczna) dochodowość z hektara – w przypadku budowy systemu fotowoltaicznego przy produkcji energii elektrycznej przez rolnika to max. ok. -500 tys. zł/ha – w przypadku uprawy biomasy energetycznej (pośrednie wykorzystanie energii słonecznej) i jej sprzedaży to max ok. -5 tys. zł/ha (100 razy mniej) – dla porównania: średnia produktywność ziemi w polskich gospodarstwach rolnych w 2010 r. wg GUS -6 tys. zł/ha

8 Energia słoneczna- synergia rolnictwa z energetyką i innowacje Przykłady synergicznego rozwiązywania praktycznych problemów w rolnictwie (energia- żywność-woda) dzięki wielofunkcyjnemu wykorzystaniu fotowoltaiki i ziemi uprawnej (uprawa biomasy nie daje takich możliwości) Zintegrowane gospodarowanie zasobami przestrzeni rolniczej to m.in. wielofunkcyjne użytkowanie gruntów zwiększające - ponad dopłaty obszarowe - dochodowość z hektara Fot.: BRE National Solar Centre Fot.: Stanford University

9 Od centralnej elektrowni do lokalnego wykorzystania OZE w rolnictwie – zmiana paradygmatu Zmiana paradygmatu w energetyce możliwa w efekcie: – uwzględnienia potencjału i waloryzacji ziemi rolnej w wykorzystaniu OZE, – dowartościowania rolnika jako aktywnego klienta (prosumenta) na rynku energii, – nadania rolnikowi prawa do wytwarzania energii i swobodnego dysponowania (na potrzeby własne, na sprzedaż do sieci). W kształtowaniu modelu energetyki i rolnictwa trzeba uwzględnić możliwość odejścia UE od WPR na rzecz polityki rozwoju OZE i ekologicznej jako odpowiedzi na wyzwania klimatyczne, migracyjne, terrorystyczne…  Propozycja => sprawdzony instrument prawny do modernizacji energetyki i rozwijania OZE w oparciu o potencjał rodzinnych gospodarstw rolnych to „taryfy gwarantowane” na energię dostarczaną do sieci z małych instalacji  czy „taryfy” gwarantowane zostaną w ustawie OZE?  Synergia konkurencyjnego i innowacyjnego rolnictwa, nowoczesnych OZE i tracącej konkurencyjność krajowej energetyki to:  sposób na podniesienie dochodowości, wartości i konkurencyjności gospodarstw  szansa dla Polski (rozwój rolnictwa, modernizacja energetyki, poprawa spójności)