1 Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby z niepełnosprawnością intelektualną –z podopiecznego na pełnoprawnego i niezależnego uczestnika życia społecznego Dr Ewa Wapiennik Akademia Pedagogiki Specjalnej Warszawa

2 Model medyczny niepełnosprawności V Model społeczny niepełnosprawności

3 Niepełnosprawność jest osobistą tragedią danej osoby.Model medyczny Problemy, na jakie napotykają osoby z niepełnosprawnością są bezpośrednią konsekwencją ich choroby czy uszkodzenia. Niepełnosprawność jest osobistą tragedią danej osoby. Główne działania: usprawnianie i pomoc – osoba powinna funkcjonować społecznie w sposób zgodny z panującymi normami. Niepełnosprawność postrzegana jest jako okrutne doświadczenie, przydarzające się dramatycznie doświadczonym jednostkom, a w najbardziej skrajnej formie czyni osobę z niepełnosprawnością odpowiedzialną za swoje życiowe problemy.

4 Model społeczny Niepełnosprawność nie jest już rozumiana tylko jako skutek choroby czy urazu. Jest ona przede wszystkim rezultatem barier, na jakie napotyka w społeczeństwie osoba z niepełnosprawnością. Zadania: eliminowanie, zmniejszanie lub kompensowanie barier, tak aby każdej osobie umożliwić korzystanie z dóbr publicznych, jednocześnie respektując jej prawa i przywileje.

5 Niepełnosprawność kwestią praw człowiekaOsoby z niepełnosprawnością mają te same prawa co inni obywatele, ale by mogły w pełni z nich korzystać muszą mieć pewne prawa szczególne.

6 Niezbywalna godność osobowa (osoby ludzkiej), jako podstawa praw człowieka.„Godność osobowa związana jest z samą istotą człowieczeństwa, wynika z faktu bycia człowiekiem, posiada ją i niemowlę, które dobrego ani złego w życiu jeszcze nie dokonało, i największy zbrodniarz.” Marek Nowicki

7 „Niepełnosprawność jest koncepcją ewoluującą, jest wynikiem interakcji pomiędzy osobami z dysfunkcjami a barierami środowiskowymi i wynikającymi z postaw ludzkich, będącej przeszkodą dla pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym, na równych zasadach z innymi obywatelami” Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych

8 Era instytucjonalizmu ↓ Era de-instytucjonalizmu Era uczestnictwaZmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby z niepełnosprawnością intelektualną Era instytucjonalizmu ↓ Era de-instytucjonalizmu Era uczestnictwa

9 Model instytucjonalny ↓ Model rozwojowy, rehabilitacyjny, konsumenckiZmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby z niepełnosprawnością intelektualną Typ modelu: Model instytucjonalny ↓ Model rozwojowy, rehabilitacyjny, konsumencki Model obywatelski – indywidualnego wspierania

10 Kto jest w centrum uwagi?Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby z niepełnosprawnością intelektualną Kto jest w centrum uwagi? Pacjent ↓ Klient, konsument Obywatel, członek społeczności

11 Zakład (szpital, instytucja) ↓ Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby z niepełnosprawnością intelektualną Miejsce pobytu: Zakład (szpital, instytucja) ↓ Hostel, szkoła specjalna, warsztat terapii Dom rodzinny, szkoła ogólnodostępna, zakład pracy

12 Indywidualne wspieranieZmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby z niepełnosprawnością intelektualną Na czym polega pomoc? Sprawowanie opieki ↓ Realizacja programu Indywidualne wspieranie

13 Kto sprawuje kontrolę? ↓Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby z niepełnosprawnością intelektualną Kto sprawuje kontrolę? Profesjonalista (zwykle lekarz) ↓ Interdyscyplinarny zespół Sama jednostka

14 Rozwijanie sprawności, kontrola zachowania Zmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby z niepełnosprawnością intelektualną Co jest priorytetem? Podstawowe potrzeby ↓ Rozwijanie sprawności, kontrola zachowania Samostanowienie i relacje z innymi

15 Zmiana zachowania jednostki Zmiana postaw społecznych i środowiskaZmiana paradygmatu w postrzeganiu osoby z niepełnosprawnością intelektualną Co jest celem? Opieka i/lub leczenie ↓ Zmiana zachowania jednostki Zmiana postaw społecznych i środowiska

16 Literatura 1. Firkowska-Mankiewicz, A. (2007). Zmiana wizerunku osoby niepełnosprawnej intelektualnie i sposobu jej traktowania – kontekst historyczny i społeczny oraz nowa polityka społeczna. W: Raport podsumowujący działalność Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną, Warszawa: PFRON. 2. Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych (2008). 3. Nowicki, M. Co to są prawa człowieka. W: Szkoła Praw Człowieka. Teksty wykładów. Warszawa: HFPC. 4. Wapiennik, E., Piotrowicz, R. (2002) Niepełnosprawny – pełnoprawny obywatel Europy. Warszawa: UKiE.