1 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie.

2 Problem zmiany pojęciowejThomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

3 Problem zmiany pojęciowejNauka normalna polega na rozwiązywaniu łamigłówek według reguł określonych przez panujący paradygmat Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

4 Problem zmiany pojęciowejNauka normalna polega na rozwiązywaniu łamigłówek według reguł określonych przez panujący paradygmat Paradygmat określa podstawową ontologię Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

5 Problem zmiany pojęciowejNauka normalna polega na rozwiązywaniu łamigłówek według reguł określonych przez panujący paradygmat Paradygmat określa podstawową ontologię repertuar problemów naukowych Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

6 Problem zmiany pojęciowejNauka normalna polega na rozwiązywaniu łamigłówek według reguł określonych przez panujący paradygmat Paradygmat określa podstawową ontologię repertuar problemów naukowych wzorce rozwiązań Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

7 Problem zmiany pojęciowejNauka normalna polega na rozwiązywaniu łamigłówek według reguł określonych przez panujący paradygmat Paradygmat określa podstawową ontologię repertuar problemów naukowych wzorce rozwiązań kryteria oceny Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

8 Problem zmiany pojęciowejNauka normalna polega na rozwiązywaniu łamigłówek według reguł określonych przez panujący paradygmat Paradygmat określa podstawową ontologię repertuar problemów naukowych wzorce rozwiązań kryteria oceny Nagromadzenie opornych łamigłówek powoduje kryzys zaufania do paradygmatu Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

9 Problem zmiany pojęciowejW czasie kryzysu (extraordinary research) dochodzi do osłabienia reguł paradygmatu Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

10 Problem zmiany pojęciowejW czasie kryzysu (extraordinary research) dochodzi do osłabienia reguł paradygmatu Tworzą się zalążki nowych paragmatów Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

11 Problem zmiany pojęciowejW czasie kryzysu (extraordinary research) dochodzi do osłabienia reguł paradygmatu Tworzą się zalążki nowych paragmatów Zwycięstwo jednego z nich kończy rewolucję naukową Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

12 Problem zmiany pojęciowejW czasie kryzysu (extraordinary research) dochodzi do osłabienia reguł paradygmatu Tworzą się zalążki nowych paragmatów Zwycięstwo jednego z nich kończy rewolucję naukową Teorie przedzielone rewolucją naukową są niewspółmierne Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

13 Problem zmiany pojęciowejW czasie kryzysu (extraordinary research) dochodzi do osłabienia reguł paradygmatu Tworzą się zalążki nowych paragmatów Zwycięstwo jednego z nich kończy rewolucję naukową Teorie przedzielone rewolucją naukową są niewspółmierne Terminy naukowe radykalnie zmieniają znaczenie Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

14 Problem zmiany pojęciowejNie ma międzyparadygmatycznych kryteriów oceny teorii Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

15 Problem zmiany pojęciowejNie ma międzyparadygmatycznych kryteriów oceny teorii Rewolucje naukowe przynoszą zarówno zyski, jak i straty eksplanacyjne Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

16 Problem zmiany pojęciowejNie ma międzyparadygmatycznych kryteriów oceny teorii Rewolucje naukowe przynoszą zarówno zyski, jak i straty eksplanacyjne Problem niewspółmierności podważa projekt poszukiwania „logiki nauki” Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

17 Problem zmiany pojęciowejNie ma międzyparadygmatycznych kryteriów oceny teorii Rewolucje naukowe przynoszą zarówno zyski, jak i straty eksplanacyjne Problem niewspółmierności podważa projekt poszukiwania „logiki nauki” logiki indukcji metodę hipotetyczno-dedukcyjną Thomas Kuhn ( ) The Structure of Scientific Revolutions 1962 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

18 Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnieniaCharles Sanders Peirce ( ) Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

19 Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnieniaZasada wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia (wnioskowania abdukcyjnego): spośród hipotez alternatywnych należy przyjąć tę, która najlepiej wyjaśnia zjawiska x(W(x)  Z(x)), W(a) Z(a) Charles Sanders Peirce ( ) Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

20 Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnieniaZasada wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia (wnioskowania abdukcyjnego): spośród hipotez alternatywnych należy przyjąć tę, która najlepiej wyjaśnia zjawiska x(W(x)  Z(x)), W(a) Z(a) Charles Sanders Peirce ( ) Peter Lipton (1954-) Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

21 Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnieniaZasada wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia (wnioskowania abdukcyjnego): spośród hipotez alternatywnych należy przyjąć tę, która najlepiej wyjaśnia zjawiska x(W(x)  Z(x)), W(a) Z(a) Problemy co to znaczy, że hipoteza wyjaśnia jakieś zjawisko? Charles Sanders Peirce ( ) Peter Lipton (1954-) Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

22 Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnieniaZasada wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia (wnioskowania abdukcyjnego): spośród hipotez alternatywnych należy przyjąć tę, która najlepiej wyjaśnia zjawiska x(W(x)  Z(x)), W(a) Z(a) Problemy co to znaczy, że hipoteza wyjaśnia jakieś zjawisko? co to znaczy, że jakieś wyjaśnienie jest lepsze od innego? Charles Sanders Peirce ( ) Peter Lipton (1954-) Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

23 Klasyczny model wyjaśnianiaModel dedukcyjno-nomologiczny D-N (law-covering model), 1949 wyjaśnienie zjawiska (explanandum) polega na rozumowaniu dedukcyjnym, L, b p Carl Gustav Hempel ( ) Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

24 Klasyczny model wyjaśnianiaModel dedukcyjno-nomologiczny D-N (law-covering model), 1949 wyjaśnienie zjawiska (explanandum) polega na rozumowaniu dedukcyjnym, w którym wśród przesłanek (explanans) występuje co najmniej jedno prawo, L, b p Carl Gustav Hempel ( ) Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

25 Klasyczny model wyjaśnianiaModel dedukcyjno-nomologiczny D-N (law-covering model), 1949 wyjaśnienie zjawiska (explanandum) polega na rozumowaniu dedukcyjnym, w którym wśród przesłanek (explanans) występuje co najmniej jedno prawo, a wnioskiem jest explanandum L, b p Carl Gustav Hempel ( ) Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

26 Klasyczny model wyjaśnianiaModel dedukcyjno-nomologiczny D-N (law-covering model), 1949 wyjaśnienie zjawiska (explanandum) polega na rozumowaniu dedukcyjnym, w którym wśród przesłanek (explanans) występuje co najmniej jedno prawo, a wnioskiem jest explanandum L, b p Model dedukcyjno-statystyczny D-S w explanans występuje prawo statystyczne explanandum jest prawidłowością statystyczną Carl Gustav Hempel ( ) Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

27 Klasyczny model wyjaśnianiaModel dedukcyjno-nomologiczny D-N (law-covering model), 1949 wyjaśnienie zjawiska (explanandum) polega na rozumowaniu dedukcyjnym, w którym wśród przesłanek (explanans) występuje co najmniej jedno prawo, a wnioskiem jest explanandum L, b p Model dedukcyjno-statystyczny D-S w explanans występuje prawo statystyczne explanandum jest prawidłowością statystyczną Model indukcyjno-statystyczny I-S explanandum jest zdarzeniem Carl Gustav Hempel ( ) Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

28 Paradoksy wyjaśnianiaMaszt i jego cień prawa optyki prawa trygonometrii , h d h  d Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

29 Paradoksy wyjaśnianiaMaszt i jego cień prawa optyki prawa trygonometrii , d h h  d Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

30 Paradoksy wyjaśnianiaMaszt i jego cień prawa optyki prawa trygonometrii , d h h Asymetria wyjaśniania  d Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

31 Paradoksy wyjaśnianiaBarometr i burza Jeżeli wskazówka barometru opada, nadchodzi burza. Wskazówka barometru opada. Nadchodzi burza. Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

32 Paradoksy wyjaśnianiaBarometr i burza Jeżeli wskazówka barometru opada, nadchodzi burza. Wskazówka barometru opada. Nadchodzi burza. Wspólna przyczyna Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

33 Paradoksy wyjaśnianiaZaćmienie Słońca Prawa mechaniki nieba Położenie Słońca, Ziemi i Księżyca w danej chwili Czas zaćmienia Słońca Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

34 Paradoksy wyjaśnianiaZaćmienie Słońca Prawa mechaniki nieba Położenie Słońca, Ziemi i Księżyca w danej chwili Czas zaćmienia Słońca Symetria predykcji i retrodykcji Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

35 Paradoksy wyjaśnianiaMężczyzna i pigułki antykoncepcyjne Nikt, kto regularnie zażywa pigułki antykoncepcyjne, nie zachodzi w ciążę. Jan regularnie zażywa pigułki antykoncepcyjne. (Dlatego) Jan nie zachodzi w ciążę. Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

36 Paradoksy wyjaśnianiaMężczyzna i pigułki antykoncepcyjne Nikt, kto regularnie zażywa pigułki antykoncepcyjne, nie zachodzi w ciążę. Jan regularnie zażywa pigułki antykoncepcyjne. (Dlatego) Jan nie zachodzi w ciążę. Naddeterminacja przyczynowa Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

37 Paradoksy wyjaśnianiaSyfilis i pareza 10% osób cierpiących na nieleczony, ukryty syfilis, zapada na parezę. Jan miał nieleczony, ukryty syfilis. Dlatego Jan zapadł na parezę. Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

38 Paradoksy wyjaśnianiaSyfilis i pareza 10% osób cierpiących na nieleczony, ukryty syfilis, zapada na parezę. Jan miał nieleczony, ukryty syfilis. Dlatego Jan zapadł na parezę. prawdopodobieństwo zachorowania na parezę jest niskie Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

39 Paradoksy wyjaśnianiaSyfilis i pareza 10% osób cierpiących na nieleczony, ukryty syfilis, zapada na parezę. Jan miał nieleczony, ukryty syfilis. Dlatego Jan zapadł na parezę. prawdopodobieństwo zachorowania na parezę jest niskie ale i tak istotnie wyższe niż w przypadku osób niechorujących wcześniej na nieleczony, ukryty syfilis Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

40 Model istotności statystycznej (S-R)Wyjaśnienie nie polega na rozumowaniu, Wesley Salmon ( ) Statistical Explanation and Statistical Relevance 1971 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

41 Model istotności statystycznej (S-R)Wyjaśnienie nie polega na rozumowaniu, lecz na wykazaniu, że explanans jest dodatnio statystycznie istotny dla zajścia explanandum Wesley Salmon ( ) Statistical Explanation and Statistical Relevance 1971 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

42 Model istotności statystycznej (S-R)Wyjaśnienie nie polega na rozumowaniu, lecz na wykazaniu, że explanans jest dodatnio statystycznie istotny dla zajścia explanandum P(E|C) > P(E) gdzie E = explanandum, C = explanans Wesley Salmon ( ) Statistical Explanation and Statistical Relevance 1971 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie

43 Model istotności statystycznej (S-R)Wyjaśnienie nie polega na rozumowaniu, lecz na wykazaniu, że explanans jest dodatnio statystycznie istotny dla zajścia explanandum P(E|C) > P(E) gdzie E = explanandum, C = explanans Przykład: prawdopodobieństwo zachorowania na parezę, jeśli cierpiało się na nieleczony, ukryty syfilis (choć niskie) jest większe od prawdopodobieństwa zachorowania na parezę. Wesley Salmon ( ) Statistical Explanation and Statistical Relevance 1971 Zmiana pojęciowa. Wyjaśnianie