1 Zmiany klimatu, edukacja globalna Klimat – co go kształtuje i jak go opisać Małgorzata Szwed Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN w Poznaniu Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 klimat - charakterystyczny dla danego obszaru zespół zjawisk i procesów atmosferycznych, kształtujących się pod wpływem właściwości fizycznych i geograficznych tego obszaru, określony na podstawie wieloletnich obserwacji (Niedźwiedź, 2003). Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3 W zależności od skali przestrzennej, dla której rozważa się klimat wyróżnić można ( od największej do najmniejszej ): makroklimat mezoklimat topoklimatmikroklimat > > > >

4 Makroklimat – klimat stref geograficznych, kontynentów, oceanów o względnie jednorodnych czynnikach geograficznych oraz ogólnej cyrkulacji atmosfery. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego opad http://www.ecmwf.int/ temperatura http://www.ecmwf.int/ ciśnienie http://www.ecmwf.int/

5 Strefy klimatyczne wg Köppena Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Klasyfikacja Köppena bazuje na średnich wartościach temperatury oraz sumie i rozkładzie opadów w ciągu roku, jako na czynnikach, od których zależy występowanie określonych zbiorowisk roślinnych. Autor podzielił kulę ziemską na 5 podstawowych stref: A-klimaty gorące wilgotne, B- klimaty gorące suche, C- klimaty umiarkowane, D- klimaty chłodne (borealne) i E- klimaty zimne (polarne). W obrębie stref A, C i D typy klimatu wyróżnia się na podstawie rozkładu opadów w ciągu roku, tj.: f – opad równomierny w roku; w - opad głównie latem; m - opad głównie zimą. Klimaty B dzieli się na typy: stepowy (S); pustynny (W). Klimaty E dzieli się na typy: tundrowy (T); wiecznego mrozu (F).

6 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Czynniki geograficzne kształtujące klimat czynniki strefowe, które decydują o zasięgu głównych stref klimatycznych czynniki astrefowe (nie związane z szerokością geograficzną), które powodują zróżnicowanie warunków klimatycznych w obrębie poszczególnych stref klimatycznych + www.wiking.edu.pl

7 Strefowe czynniki kształtujące klimat Głównym strefowym czynnikiem kształtującym klimat jest szerokość geograficzna i związana z nią ilość promieniowania słonecznego docierająca do powierzchni Ziemi. Czynniki strefowe można podzielić na dwie grupy: astrofizyczne i geofizyczne. Czynniki astrofizyczne Ilość energii promieniowania Słońca docierająca do Ziemi. Energia ta jest podstawowym czynnikiem warunkującym rozwój wszystkich procesów w atmosferze. Słońce dostarcza stałą ilość energii. Jest to tzw. stała słoneczna, czyli ilość energii promienistej docierającej do górnej granicy atmosfery ziemskiej padająca na powierzchnię prostopadłą do wiązki promieni słonecznych. Wynosi ona 1355 W/m 2. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego www.wiking.edu.pl

8 Czynniki geofizyczne 1.kulisty kształt Ziemi Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2.ruch obrotowy Ziemi wokół własnej osi Flis (1987) 3.ruch obiegowy Ziemi wokół Słońca i nachylenie osi kuli ziemskiej do płaszczyzny orbity tego ruchu – ekliptyki 4.ruch Ziemi po eliptycznej orbicie wokół Słońca

9 Astrefowe czynniki kształtujące klimat Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1. Rozkład lądów i mórz http://visibleearth.nasa.gov Różnice w pochłanianiu promieniowania słonecznego przez powierzchnie lądowe i wodne są przyczyną kształtowania przez nie mas powietrza o odmiennych właściwościach. Lądy w wody mają inne wartości współczynnika odbicia - albedo oraz emisji promieniowania długofalowego. Powierzchnie wodne nagrzewają się dużo wolniej niż stały ląd. Potrafią jednak dużo lepiej akumulować zgromadzone ciepło, w związku z czym stygną wolniej niż lądy. Z czynnikiem tym wiąże się bezpośrednio występowanie klimatu morskiego oraz kontynentalnego (lądowego).

10 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2. Prądy morskie http://muzeum.pgi.gov.pl Prądy morskie przenoszą prawię połowę ciepła z niskich, międzyzwrotnikowych szerokości geograficznych do wysokich. Pozostała część ciepła przemieszcza się w wyniku cyrkulacji powietrza. Powietrze zalegające nad prądami morskimi nabiera cech różniących je od mas powietrza występujących w otoczeniu. Ciepłe prądy morskie ogrzewają lądy, które opływają, podnosząc wyraźnie ich temperaturę i wilgotność. Prądy zimne oziębiają opływane lądy. Powietrze nad zimnymi prądami jest nie tylko chłodniejsze, ale i zawiera mniej wilgoci.

11 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 3. Wysokość bezwzględna Wraz z wysokością maleje oddziaływanie ze strony podłoża, a wzrasta wpływ Słońca. Spada temperatura (w granicach 0,6- 1,0 o C/100m) i ciśnienie. Wzrasta ilość opadów (do określonej wysokości np., w Tatrach do wysokości ok. 1800 m n.p.m.), ale i zmienia się proporcja opadów deszczu do śniegu. Specyfika klimatu obszarów górskich przejawia się też w piętrowym zróżnicowaniu elementów klimatu. Góry cechuje również ogromna nieprzewidywalność pogody, która może się zmienić kilka, a nawet kilkanaście razy w ciągu doby.

12 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 4. Rzeźba terenu http://www.npm.pl/forum/ W określonych formach terenu odmiennie kształtują się różne elementy pogody. Na przykład w kotlinach i zagłębieniach terenu występują większe amplitudy temperatury w ciągu doby niż na otaczających je wyniesionych wyżej obszarach. Kotliny, jako osłonięte, wklęsłe formy terenu otrzymują także niższe opady. Występują tam też częściej mgły, a wiatry są słabsze. Przebieg i długość pasma górskiego wpływać może na ogromne zróżnicowanie klimatu po obu stronach pasma np., w Alpach. Bardzo istotny wpływ na klimat ma układ rzeźby terenu. Nizinne ukształtowanie terenu ułatwia przemieszczanie się mas powietrza na lądzie, podczas gdy łańcuchy górskie i tereny wyżynne stanowią przeszkodę dla poruszających się poziomo mas powietrza.

13 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 5. Pokrycie terenu, rodzaj podłoża Przebieg wielu procesów wpływających na temperaturę i wilgotność powietrza zależy też od rodzaju podłoża (powierzchni czynnej). 1. Latem obszary zwartej szaty roślinnej mają niższe temperatury niż obszary pozbawione roślinności, z kolei w zimie są cieplejsze i mają więcej opadów. 2. Pokrywa śnieżna i lodowa – izoluje podłoże przed stratami ciepła, dodatkowo dzięki swojej barwie odbija znaczną część promieniowania słonecznego stabilizując stosunki klimatyczne obszarów chłodnych. Przykłady:

14 4. Jeziora i mokradła – zwiększają intensywność parowania i wysokość opadów. 3. Im ciemniejsza jest barwa podłoża (im mniejsze albedo) tym szybciej się nagrzewa i oddaje więcej ciepła do atmosfery, co wpływa na wzrost temperatury. http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Black_dirt_in_Black_Dirt_Region.jpg 5. Pokrycie terenu, rodzaj podłoża (cd.)

15 Czynniki antropogeniczne kształtujące klimat Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Coraz większą rolę w kształtowaniu klimatu na Ziemi odgrywa działalność człowieka. Rozwój przemysłu, osadnictwa, wyrąb lasów, nowe zalesienia, osuszanie bagien, tworzenie sztucznych zbiorników, zwiększanie pogłowia zwierząt hodowlanych, etc. wpływają na zmiany warunków klimatycznych. http://nasza-planeta-czyli-ziemia.bloog.pl/ http://endofinfinity.freehost.pl/gal.htm http://www.zielonagora.lasy.gov.pl/ http://www.bramanabagna.pl/ http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Dobczyce_tama_A.jpg

16 Klimat miasta Zabudowa miejsko-przemysłowa znacząco modyfikuje stosunki klimatyczne. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej ramach Europejskiego Funduszu Społecznego W lecie rozgrzane mury domów i nawierzchnie dróg podnoszą temperaturę powietrza. W zimie ogrzewanie domów i powstające przy tym produkty spalania dają ten sam efekt ocieplenia. W centrum miasta lokalne podniesienie się temperatury wynosi średnio o 1-2 o C w stosunku do terenów podmiejskich. Miasta stanowią przeszkodę w terenie powodując wyhamowanie prędkości wiatru (tzw. efekt kurtynowy). Jednak pomiędzy wysokimi budynkami następuje z kolei wzrost jego prędkości (tzw. efekt tunelowy). W miastach wskutek spalania węgla i innych substancji do atmosfery dostają się znaczne ilości gazów i pyłów. W wielu aglomeracjach pojawia się problem smogu.

17 Jak człowiek modyfikuje klimat - ZBIORNIKI WODNE Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego http://www.wroclaw.pl/ Zbiorniki wodne łagodzą klimat miejskiego ekosystemu, dają ochłodę w gorące dni, mogą stanowić miejsce rekreacji, równocześnie zmniejszają ilość szkodliwych dla człowieka alergenów i pyłów. Zbiorniki wodne w miastach to nie tylko stawy, ale coraz częściej fontanny. Prócz zwiększonego parowania z wolnej powierzchni, w fontannach ma miejsce dodatkowe rozbijanie strumienia wody w dyszach, gdzie cząstki wody porywanie są przez ruch wiatru zwiększając lokalnie wilgotność względną powietrza. www.parki.org.pl

18 Jak człowiek modyfikuje klimat - ZIELEŃ MIEJSKA Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Na kształtowanie warunków termicznych wpływa głównie roślinność wysoka. Warunki wilgotnościowe z kolei warunkowane są przez gęstość niskiej pokrywy roślinnej, stopień ocienienia i ‘zaciszność' terenu. Miejskie tereny zielone są fragmentami miasta, które zwłaszcza w zakresie warunków termiczno-wilgotnościowych zbliżone są do obszarów poza-miejskich. Minimalna powierzchnia trawnika mająca odczuwalny wpływ na temperaturę i wilgotność powietrza to 1000m 2. Najlepiej sprawdzają się małe skwery i zieleńce. Kępy krzewów i drzewa powodują, iż łagodzący wpływ terenów zieleni jest znacznie silniejszy. www.parki.org.pl

19 Przykładowe formy zieleni miejskiej kępa drzew i krzewów aleja drzew www.odleglosci.pl skwer pergola www.wroclaw.pl ogród trawnik ogrody pionowe www.e-ogrody.pl zielone dachy www.biuletyn.agh.edu.pl zielone ekrany akustyczne Fot. P. Czaja

20 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Jak opisać klimat / elementy klimatu? Irena Suchorzewska „Letnia ulewa” Przed chwilą słońce. Nagle... ulewa! Bije o ziemię, bije o drzewa, na szybach dzwoni i w rynnach śpiewa, w kałużach pluszcze letnia ulewa. (…) Kaczorowska (1986) poezja http://forum.muratordom.pl / tabela diagram opis/ charakterystyka klimatyczna www.vitroflora.pl mapa www.globalwarmingart.com wykres W Polsce panuje klimat umiarkowany o charakterze przej ś ciowym pomi ę dzy klimatem morskim a l ą dowym. Jest to efekt ś cierania si ę mas wilgotnego powietrza znad Atlantyku z suchym powietrzem z gł ę bi kontynentu euroazjatyckiego. W efekcie klimat Polski odznacza si ę znacznymi wahaniami w przebiegu pór roku w nast ę puj ą cych po sobie latach… „Kwiecień plecień, bo przeplata trochę zimy, trochę lata” przysłowie

21 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego www.krzysztofgierak.pl Łukaszewicz (2006) www.autria.info Diagram klimatyczny (gr. διαγραμμα – zarys, figura geometryczna) – uproszczona reprezentacja graficzna przedstawiająca główne cechy klimatyczne określonego obszaru/ miejsca Przykłady: Diagram prosty przebiegu temperatury i opadów Diagram sumy opadów i temperatury minimalnej i maksymalnej Diagram klimatyczny Waltera wskazujący dodatkowo na warunki wilgotnościowe obszaru Diagram temperatur minimalnej i maksymalnej http://www.sr.bham.ac.uk Diagram typu box plot podaje wartości temperatur: średniej, minimalnej i maksymalnej oraz wartości kwartyli

22 Diagram klimatyczny Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Jak wykreślić diagram klimatyczny: 1. Narysować oś X diagramu (oś czasu) - odcinek, który należy podzielić na 12 równych części, odpowiadających poszczególnym miesiącom. 2. Narysować na obu końcach osi X dwie prostopadłe osie Y. Jedna oś wskazywać będzie wartości temperatur, zaś druga sumę opadów w danym miesiącu. Jeśli w danych z temperatury pojawią się wartości ujemne, oś oznaczającą temperaturę należy przedłużyć od osi X do dołu. Obie osie należy podzielić na jednostki, oznaczające wartości temperatur i opadów. 3. Podpisać wszystkie osie 4. Nanieść na wykres za pomocą kropek wartości temperatury dla każdego miesiąca zgodnie z wartościami na osi temperatur. Połączyć linią kropki z wartościami temperatury. 5. Nanieść na wykres za pomocą kropek wartości opadu dla każdego miesiąca zgodnie z wartościami na osi opadu. Do zaznaczonych kropek wykreślić kolumny opadu. 7. Podpisać wykres 6. Napisać legendę Diagram klimatyczny idealnego miejsca

23 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Skąd wziąć dane do opisu klimatu / elementu klimatu? 1. Wydawnictwa zwarte i ciągłe 2. Internet www

24 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Przykładowe dane dostępne w internecie http://polish.wunderground.com/history/ Informacje o pogodzie na całym świecie. Wyniki pomiarów różnych elementów pogody od roku 1996 (ew.1997, 1998 lub1999) do dziś, w zależności od stacji. http://www.tutiempo.net/en/Climate/ Dane z ponad 9000 stacji za różny okres czasu, dla niektórych nawet od 1929. Dla Polski krótsze szeregi czasowe i z licznymi brakami, ale do wielu zastosowań zupełnie wystarczające. http://www.ogimet.com/index.phtml.en Dobre źródło danych klimatycznych od 2000 roku. Na portalu jest link do danych NOAA, gdzie szeregi czasowe danych są znacznie dłuższe. http://eca.knmi.nl/dailydata/index.php Dane z Europy, często długie szeregi czasowe. Dane z Polski bardzo skromne. www

25 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Jak opisać klimat / elementy klimatu – charakterystyki dla temperatury powietrza: -wartości średnie roczne, miesięczne, dobowe -wartości ekstremalne i amplitudy roczne, miesięczne, dobowe - przebieg roczny wartości średnich miesięcznych z wielolecia -średnie daty przejścia temperatury przez określony próg np. data pojawienia się temperatury ≥ 5 o C, czyli data początku termicznej wiosny dla opadów: -sumy roczne, miesięczne, dobowe -wartości maksymalne roczne, miesięczne, dobowe - roczny przebieg opadów dla wielolecia -liczba dni z opadem powyżej 0,1mm, 1mm, 10mm, itd.. - grubość pokrywy śnieżnej - data powstania i zaniku pokrywy śnieżnej

26 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego dla zjawisk pogodowych: - liczba wszystkich wystąpień w analizowanym okresie - średnia liczba dni w roku z wystąpieniem zjawiska - prawdopodobieństwo występowania danego zjawiska - czas trwania i natężenie zjawiska Jak opisać klimat / elementy klimatu – charakterystyki http://jarjar69.wix.com/foto www.twojapogoda.pl www.bank-zdjec.com

27 ATP Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

28 Strefy klimatyczne wg Köppena Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Klasyfikacja Köppena bazuje na średnich wartościach temperatury oraz sumie i rozkładzie opadów w ciągu roku, jako na czynnikach, od których zależy występowanie określonych zbiorowisk roślinnych. Autor podzielił kulę ziemską na 5 podstawowych stref: A-klimaty gorące wilgotne, B- klimaty gorące suche, C- klimaty umiarkowane, D- klimaty chłodne (borealne) i E- klimaty zimne (polarne). W obrębie stref A, C i D typy klimatu wyróżnia się na podstawie rozkładu opadów w ciągu roku, tj.: f – opad równomierny w roku; w - opad głównie latem; m - opad głównie zimą. Klimaty B dzieli się na typy: stepowy (S); pustynny (W). Klimaty E dzieli się na typy: tundrowy (T); wiecznego mrozu (F).

29 Strefy klimatyczne wg Okołowicza Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Okołowicz wyróżnił pięć stref klimatycznych (patrz rysunek). Punktem wyjścia dla tej klasyfikacji są „widma florystyczne” szeregu zespołów roślinnych i ich przystosowanie do cech panującego klimatu. Kolejnymi czynnikami są rozkład opadów w roku oraz wartości i przebieg temperatur powietrza. W obrębie stref klimatycznych wydzielane są typy klimatu zależnie od: - odległości od morza; - cyrkulacji wiatrów; - orografii. W sumie autor wyróżnił 16 typów klimatów, z czego najwięcej – 7 typów - przypada na strefę klimatów umiarkowanych. www.bryk.pl

30 Strefy klimatyczne wg Alisowa Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Alisow wyróżnił siedem stref klimatycznych (patrz rysunek). Podstawą wyróżnienia stref są szerokość geograficzna i ogólna cyrkulacja atmosferyczna. Granice stref autor ustalił na podstawie średniego położenia frontów klimatologicznych w okresie lata i zimy. Alisow wyróżnił 4 podstawowe strefy, w których klimat kształtuje się pod wpływem przeważających mas powietrza jednego typu: 1- strefa równikowa; 3- strefa zwrotnikowa; 5- strefa szerokości umiarkowanych i 7- strefa polarna. Wyróżnił też 3 strefy przejściowe, w których następuje sezonowa zmiana przeważających mas powietrza: 2- strefa monsunów zwrotnikowych; 4- strefa podzwrotnikowa i 6- strefa subpolarna. Kaczorowska (1986)

31 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Strefy klimatyczne wg Gorczyńskiego Martyn (1987) Regionalizacja Gorczyńskiego tzw. „system dziesiętny klimatów świata” bazuje na wskaźniku suchości klimatu F F= C ◦ A ◦ P, gdzie C – współczynnik szerokości geograficznej tak dobrany by suchość Sahary była bliska 100%, A – roczna amplituda temperatury powietrza, P – dzielnik opadowy charakteryzujący zmienność rocznych sum opadów. Autor wydziela 5 grup klimatów i 10 podstawowych typów: -grupę klimatów gorących (I), (z temp. średnią najchłodniejszego miesiąca powyżej 21 o C); -grupę klimatów suchych (II), (z temp. średnią najchłodniejszego miesiąca powyżej -5 o C i stopniem suchości powyżej 20%); - grupę klimatów umiarkowanych (III), (z temp. średnią najchłodniejszego miesiąca od -5 do 21 o C i stopniem suchości poniżej 20%); - grupę klimatów skrajnych (IV), (z temp. średnią najchłodniejszego miesiąca poniżej -5 o C, najcieplejszego powyżej 21 o C i stopniem suchości bez ograniczeń); - grupę klimatów śniegowych (V); (z temp. średnią w najcieplejszym miesiącu poniżej 10 o C).

32 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Tśr = (T00 + T01 + T02 + … + T23) / 24; tzw. średnia rzeczywista, w czasie GMT (o godz. 0:00, 0:01, itd.); Tśr = (T00 + T03 + T06 + T09 + T12 + T15 + T18 + T21) / 8; średnia stosowana na stacjach synoptycznych IMGW od 1966 r. do dziś, w czasie GMT; Tśr = (T00 + T06 + T12 + T18) / 4; średnia stosowana na stacjach klimatologicznych IMGW w latach 1971–1995 r., w czasie GMT; Tśr = (Tmax + Tmin + T06 + T18) / 4; średnia stosowana na stacjach klimatologicznych IMGW od 1996 r. do dziś; Tmax i Tmin mierzone od godz. 18.00 dnia „N“ do godz. 18.00 dnia „N + 1“ w czasie GMT; Tśr = (T06 + T13 + 2*T20) / 4; średnia stosowana przez państwowe służby ČHMÚ (czeska) i DVD (niemiecka), w czasie GMT; Tśr = (Tmax + Tmin) / 2; średnia stosowana przez kraje Ameryki Północnej, Australię i niektóre kraje europejskie (np. w Hiszpanii, w Wielkiej Brytanii); Tśr = (T06 + T12 + 2*T20) / 4; średnia stosowana w latach 1946–1965 na stacjach synoptycznych i klimatologicznych IMGW oraz w latach 1965–1970 na klimatologicznych IMGW, w czasie GMT. Tśr = (T00 + T01 + T02 + … + T23) / 24; tzw. średnia rzeczywista, w czasie GMT (o godz. 0:00, 0:01, itd.); Tśr = (T00 + T03 + T06 + T09 + T12 + T15 + T18 + T21) / 8; średnia stosowana na stacjach synoptycznych IMGW od 1966 r. do dziś, w czasie GMT; Tśr = (T00 + T06 + T12 + T18) / 4; średnia stosowana na stacjach klimatologicznych IMGW w latach 1971–1995 r., w czasie GMT; Tśr = (Tmax + Tmin + T06 + T18) / 4; średnia stosowana na stacjach klimatologicznych IMGW od 1996 r. do dziś; Tmax i Tmin mierzone od godz. 18.00 dnia „N“ do godz. 18.00 dnia „N + 1“ w czasie GMT; Tśr = (T06 + T13 + 2*T20) / 4; średnia stosowana przez państwowe służby ČHMÚ (czeska) i DVD (niemiecka), w czasie GMT; Tśr = (Tmax + Tmin) / 2; średnia stosowana przez kraje Ameryki Północnej, Australię i niektóre kraje europejskie (np. w Hiszpanii, w Wielkiej Brytanii); Tśr = (T06 + T12 + 2*T20) / 4; średnia stosowana w latach 1946–1965 na stacjach synoptycznych i klimatologicznych IMGW oraz w latach 1965–1970 na klimatologicznych IMGW, w czasie GMT. Czy średnia dobowa temperatura jest zawsze liczona tak samo? NIE Wg Urban (2010) Przykłady:

33 Diagram klimatyczny Waltera Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Jak wykreślić diagram Waltera: 1. Narysować oś X diagramu (oś czasu) - odcinek, który należy podzielić na 12 równych części, odpowiadających poszczególnym miesiącom. 2. Narysować na obu końcach osi X dwie prostopadłe osie Y. Jedna oś wskazywać będzie wartości temperatur, zaś druga sumę opadów w danym miesiącu. Jeśli w danych z temperatury pojawią się wartości ujemne, oś oznaczającą temperaturę należy przedłużyć od osi X do dołu. Obie osie należy podzielić na jednostki, oznaczające wartości temperatur i opadów. Ważna jest skala osi pionowych. 10 stopni Celsjusza na skali temperatur winno odpowiadać 20 mm na skali opadu. 3. Podpisać wszystkie osie 4. Nanieść na wykres za pomocą kropek wartości temperatury dla każdego miesiąca zgodnie z wartościami na osi temperatur. Połączyć linią kropki z wartościami temperatury. 5. Nanieść na wykres za pomocą kropek wartości opadu dla każdego miesiąca zgodnie z wartościami na osi opadu. Połączyć linią kropki z wartościami opadu. 6. Jeśli krzywa temperatur znajduje się na wykresie ponad krzywą opadową, obszar pomiędzy zakropkować. 7. Jeśli krzywa opadowa znajduje się ponad krzywą temperatur obszar pomiędzy nimi zakreślić pionowymi liniami. 9. Podpisać wykres Diagram Waltera idealnego miejsca Obszary zakropkowane oznaczają, że w danym miesiącu/okresie występują niedobory wilgoci (sucha pora roku); Obszary o pionowych pasach wskazują na wilgotne okresy/pory roku. 8. Napisać legendę Linia przerywana - temperatury powietrza Linia ciągła – opad atmosferyczny

34 Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Strefy krajobrazowe jako wynik oddziaływania klimatu, a ściślej - temperatury i opadów. Nomogram klimatyczny - wykres zależności między różnymi zmiennymi przedstawionymi na oddzielnych skalach, umożliwiający odczyt szukanej zmiennej metodą graficzną. www.imgw.pl

35 Dziękuję za uwagę Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego