1 Znaczenie łąk podwodnych w Zatoce Gdańskiej Paulina Czarnecka, Anna Dąbrowska, Marta Igielska, Urszula Janas, Halina Kendzierska Zakład Ekologii Eksperymentalnej Organizmów Morskich, Uniwersytet Gdański, Al. Marszałka Piłsudskiego 46, 81-378 Gdynia Kontakt:[email protected] Znaczenie łąk podwodnych w Zatoce Gdańskiej Paulina Czarnecka, Anna Dąbrowska, Marta Igielska, Urszula Janas, Halina Kendzierska Zakład Ekologii Eksperymentalnej Organizmów Morskich, Uniwersytet Gdański, Al. Marszałka Piłsudskiego 46, 81-378 Gdynia Kontakt:[email protected] Czym są łąki podwodne? Są to zespoły roślin wodnych całkowicie zanurzonych, według definicji „obficie porastających dno morskie stref przybrzeżnych”. Niestety w Bałtyku coraz rzadziej możemy używać słowa „obficie”. Wiele z łąk na przestrzeni lat zostało zniszczonych i zaniedbanych (trałowanie, motorowe jednostki pływające), ich znaczenie często jest ignorowane w planowaniu zagospodarowania przestrzeni, a fakt długotrwałego, ciężkiego odradzania się całkowicie zniszczonych łąk podwodnych mało znany. Łąki podwodne, a przede wszystkim łąki Zostera marina, są uważane za jedne z najcenniejszych siedlisk morskich. Czym są łąki podwodne? Są to zespoły roślin wodnych całkowicie zanurzonych, według definicji „obficie porastających dno morskie stref przybrzeżnych”. Niestety w Bałtyku coraz rzadziej możemy używać słowa „obficie”. Wiele z łąk na przestrzeni lat zostało zniszczonych i zaniedbanych (trałowanie, motorowe jednostki pływające), ich znaczenie często jest ignorowane w planowaniu zagospodarowania przestrzeni, a fakt długotrwałego, ciężkiego odradzania się całkowicie zniszczonych łąk podwodnych mało znany. Łąki podwodne, a przede wszystkim łąki Zostera marina, są uważane za jedne z najcenniejszych siedlisk morskich. Czemu służą? Wstępne badania dotyczące różnorodności gatunkowej zespołów bentosowych na łąkach podwodnych. Porównanie ilości gatunków na różnych podłożach (ZM-Zostera marina, ZP- Zannichellia palustris, PP- Potamogeton pectinatus, P-podłoże piaszczyste). SCHRONIENIE PRZED DRAPIEŻNIKAMI DUŻA DOSTĘPNOŚĆ POKARMU RÓŻNORODNOŚĆ SIEDLISK SPRZYJAJĄCE MIEJSCE DO ROZRODU MAŁA KONKURENCJA STABILNOŚĆ OSADU Znaczenie i funkcje łąk podwodnych (rysunek: Justyna Czarnecka) WPŁYW NA POPRAWĘ STANU ŚRODOWISKA Z. marina jest nazywana „gatunkiem tworzącym siedliska”, a także ‘inżynierem ekosystemu’ na mniej sprzyjającym dnie piaszczystym. (2, 6, 8) Zostera morska i glony żyjące na jej liściach, wychwytują substancje biogeniczne - bioremediacja; Filtratory, jak małże żyjące na liściach, przyspieszają samooczyszczanie zbiornika (9). Łąki stanowią sprzyjające miejsce rozrodu i wzrostu narybku (7) (m.in. śledź (3), belona, szczupak), w tym dla gatunków chronionych i rzadkich takich jak np. wężynka lub iglicznia oraz bezkręgowców (ważny pokarm dla ryb i ptaków). Łąki podwodne redukują mętność wody i osłabiają prądy morskie na danym obszarze, co z kolei pozwala im się rozprzestrzeniać dalej. (6) Gęsta trawa morska zwiększa złożoność siedlisk, a osad zawiera więcej materii organicznej niż inne, mniej żyzne obszary - tym samym zapewnia lepsze warunki do zdobywania jedzenia dla wielu gatunków roślin i zwierząt (4). Potrzeba stałego monitoringu łąk podwodnych Zmiany w zespołach łąk spowodowane nagłymi zakłóceniami środowiska, np. wycieki ropy czy inne katastrofy morskie, są tak nieprzewidywalne (od wzrostu liczebności do jej spadku) i zależne od gatunku (5), że tylko stała kontrola może pozwolić na pełną znajomość habitatu i utrzymanie go w równowadze. Należy także pamiętać o innych zagrożeniach, takich jak eutrofizacja i trałowanie dna morskiego, i w miarę możliwości kontrolować je oraz ich wpływ na siedliska. Literatura: 1. Anonymous, C.,1998, Seagrass and aquatic habitat assessment workshop summary. St. Petersburg, Florida Marine Research Institute (23 pp.) 2. Bonsdorff E. I in., 2002, Long-term Changes of a Brackish-water Eelgrass (Zostera marina L.) Community Indicate Effects of Coastal Eutrophication. Estuarine, Coastal and Shelf Science 55, 795–804 3. Mello J., Moore T., 1995, Pacific herring, Clupea pallasi, studies and fishery management in Tomales Bay 1992-93, with notes on Humboldt Bay and Crescent City area landings. Marine Resources Divison Administrative Report, 95-5 4. Möller T., 2007, Growth and community structure of Zostera marina L. in relation to the environmental variables in the coastal waters of Estonia. MSc thesis 5. Stephen C. J. I in., 1999,'Exxon Valdez' oil spill: impacts and recovery in the soft-bottom benthic community in and adjacent to eelgrass beds. Mar Ecol Prog Ser,Vol.185:59-83 6. van derHeide T. in., 2007,Positive Feedbacks in Seagrass Ecosystems: Implications for Success in Conservation and Restoration. Ecosystems 10: 1311–1322 7. Vanderklift1 M. A.,, Jacoby2 C. A.,2003, Patterns in fish assemblages 25 years after major seagrass loss. Mar Ecol Prog Ser, Vol. 247: 225–235 8. Zarzycki T., Janas U., Łądkowska H. 2007, Values of, and threats to, marine and coastal habitats in the southern Baltic – Redłowo area case study, Marbef Newsletter, Nr 6, s. 17-18. 9. Kruk-Dowgiałło L., Brzeska P., Błeńska M., Opioła R., Kuliński M., Osowiecki A. 2009. Czy ochrona brzegów niszczy siedliska denne? Studium przypadku – progi podwodne w Gdyni Orłowie.. Polska Inżynieria Środowiska pięć lat po wstąpieniu do Unii Europejskiej. Tom 3. Dudzińska M. i Pawłowski L. (red.). Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk vol. 60. s. 125-136. Mapa rozmieszczenia łąk podwodnych w Morzu Bałtyckim (Green E.P. i in., 2003; zmodyfikowano) Dofinansowane ze środków Wydziału Oceanografii i Geografii UG