1 Zostań ministrem finansów we własnym domuJak zaplanować domowy budżet i nie dać się wciągnąć w zadłużenie. Prowadzący: Joanna Głowacka Projekt Teraz Ty! Fundacja Wspierania Rozwoju Psychospołecznego

2 Reguły Jesteśmy obecni i bierzemy udziałMówimy do siebie po imieniu (identyfikatory z imionami) Słuchamy się nawzajem Robimy 10 min. przerwę po 60 minutach szkolenia

3 Cel To jak zarządzamy budżetem ma duży wpływ na kondycję finansową oraz możliwości całej rodziny. Wszystkie decyzje z tego zakresu powinny być dokonywane racjonalnie. Trening ma na celu zwiększenie kontroli uczestników nad ich domowymi finansami poprzez naukę konstruowania domowego budżetu, rozdysponowywania przychodów, kontroli kosztów oraz generowania oszczędności a także świadomego korzystania z oferty instytucji finansowych w tym banków i parabanków. Sprawne zarządzanie własnym budżetem wymaga nieustannego podejmowania decyzji, a kontrola kosztów przeciwstawienia się pokusom, często także odmawiania, czy podejmowania trudnych rozmów dlatego program szkolenia obejmuje dodatkowo trening kilku umiejętności społecznych.

4 Pytania do uczestnikówJakie masz oczekiwania odnośnie szkolenia? Dlaczego zainteresowało cię właśnie ten temat? Czego chciałbyś się na nim nauczyć i co by ci w tym pomogło? Czy masz zamiar wykorzystać wiedzę uzyskaną na szkoleniu w praktyce? Czy prowadzisz lub prowadziłeś budżet domowy, jeśli tak to w jaki sposób? Co by ci pomogło go wdrożyć?

5 Skąd się biorą potrzeby - Piramida potrzebPotrzeba samo-realizacji Potrzeba szacunku Potrzeba przynależności Potrzeba bezpieczeństwa Potrzeby fizjologiczne

6 Czy wiesz ile rocznie cię to kosztuje?Paczka papierosów to zaledwie 12 zł… Na małego batona każdy może sobie pozwolić… Posiłek na mieście, czemu nie, jednorazowo to niewielki koszt… Banki zachęcają do kredytu, co to za różnica, czy będę czekał aż uzbieram, czy kupię teraz na kredyt? A ile kosztuje mnie prąd i woda, czy warto żeby kran nie kapał a w przedpokoju paliła się tylko 1 żarówka? ?

7 Czy wiesz ile rocznie cię to kosztuje?

8 Teraz widzisz dlaczego warto zabrać się za planowanie budżetu!Gdy ograniczamy wydatki na cele, których nie uznajemy za priorytetowe, wówczas okazuje się, że stać nas na rzeczy, na które dotąd brakowało pieniędzy. Często nie dostrzegamy, że niewielkie kwoty, które wydajemy na mało potrzebne przyjemności, w skali roku kumulują się do całkiem dużej sumy. Czy jest więc jakiś sposób aby pieniądze nie przeciekały nam przez palce? Tak!!! Zadziałaj jak minister finansów i skonstruuj budżet.

9 Zacznijmy od początku - co to jest budżet domowy?Budżet to nic innego jak zbilansowanie naszych dochodów z wydatkami. Prowadzenie go w formie pisemnej pozwala ci kontrolować wydatki. Żeby działał trzeba go skrupulatnie przestrzegać. Główne składowe budżetu to: Dochody –np. pieniądze, które zarabiasz Koszty- rachunki za media, mieszkanie, czy jedzenie

10 Dochody Dochody z pracy – wynagrodzenia z umowy o pracę, umowy o dzieło, czy umowy zlecenia, dochody z prowadzonej działalności gospodarczej, czy dochody z gospodarstwa rolnego, Dochody spoza pracy – renty, emerytury, zasiłki i świadczenia socjalne, dochody z gier losowych, stypendia naukowe, spadki, Dochody z majątku – dochody z akcji, obligacji, lokat bankowych, sprzedaży posiadanych nieruchomości, dochody związane z wynajmowaniem mieszkania, czy wydzierżawieniem ziemi.

11 Koszty/Wydatki stałe, np.:Wydatkami nazywamy wartości materialne i niematerialne nabyte przez ciebie i członków twojej rodziny. Wydatki możemy podzielić na: Konsumpcyjne stałe, np.: opłaty mieszkaniowe opłaty za media (energia elektryczna, gaz, woda) żywność artykuły sanitarne i higieniczne zmienne, np.: remont zakup książek Wycieczka Inwestycyjne stałe, np.: edukacja (czesne) opłacenie polisy zmienne, np.: zakup odzieży zakup obligacji kursy językowe

12 Saldo, nadwyżka budżetowa, deficyt budżetowySaldo – różnica pomiędzy dochodami a wydatkami. równe zeru gdy dochody = wydatki dodatnie gdy dochody > wydatki ujemne gdy dochody < wydatki gdy dochody > wydatki to mamy nadwyżkę budżetową gdy dochody < wydatki to mamy deficyt budżetowy

13 Po co nam oszczędności? Pomimo, że największą część naszych dochodów pochłaniają wydatki związane z zaspokajaniem bieżących potrzeb, to w naszych budżetach zazwyczaj planujemy także większe zakupy, za które płacimy tyle, ile wynoszą nasze dwumiesięczne dochody (np. za wysokiej klasy laptop), roczne (np. za średniej klasy samochód), a nawet wieloletnie dochody (np. za mieszkanie). Dlatego niezbędny jest plan oszczędzania, aby zrealizować właśnie takie cele. Sporządzając budżet, warto wyznaczyć sobie listę priorytetów, na które będziemy zbierać pieniądze. Nigdy nie wiadomo, co zdarzy się w najbliższej przyszłości. Może pojawić się nieprzewidywany wydatek lub utrata stałego źródła dochodu. W takim wypadku nieocenione okażą się zgromadzone oszczędności, które pozwolą zniwelować skutki ograniczonych wpływów. Małe kwoty, które uda nam się oszczędzić eliminując zbędne wydatki nie powinniśmy wydawać na bieżące potrzeby. Warto takie pieniądze odkładać. Co istotne nie powinny one trafiać do świnki skarbonki czy na nieoprocentowany rachunek. – Oszczędności, od których nie uzyskujemy odsetek stopniowo tracą na wartości ze względu na wzrost cen. Lepiej wpłacić je na np. na lokatę czy konto oszczędnościowe. Co ważne, lokując pieniądze w banku nie musimy się również martwić o to, że oszczędności przepadną Pomimo, że największą część naszych dochodów pochłaniają wydatki związane z zaspokajaniem bieżących potrzeb, to w naszych budżetach zazwyczaj planujemy także większe zakupy, za które płacimy tyle, ile wynoszą nasze dwumiesięczne dochody (np. za wyso- kiej klasy laptop), roczne (np. za średniej klasy samochód), a nawet wielole-13 tnie dochody (np. za mieszkanie). Dlatego niezbędny jest plan oszczędzania, aby zrealizować właśnie takie cele. Sporządzając budżet, warto wyznaczyć sobie listę priorytetów, na które będziemy zbierać pieniądze. Czy zastanawialiście się kiedyś, jak wyglądają oszczędności i długi Polaków? Poniżej materiał na ten temat

14 Po co nam oszczędności?

15 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego1. Budżet musi się domykać Każdy z nas wie, że nie możemy wydawać więcej niż zarabiamy. Dlatego podstawową zasadą planowania budżetu jest zrównoważenie wpływów i wydatków. Musimy być świadomi, że jeśli nie będziemy respektować tej zasady popadniemy w problemy finansowe, które mogą uszczuplić nasz majątek, spowodować większe koszty (odsetki od pożyczek i kredytów, opłaty komornicze, odsetki karne).

16 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.2. Kontroluj drobne wydatki Regularne wydawanie małych kwot rocznie stanowi ogromny koszt. Warto usiąść z ołówkiem w ręku i podliczyć ile wydajemy na: Używki (alkohol, papierosy, drogie kawy i herbaty, słodycze) Telefony, komórki, Internet, kablówkę Opłaty i prowizje pocztowe, bankowe, opłaty za wypłaty z bankomatów, odnowienie kart kredytowych, Odsetki od kredytów i zakupów ratalnych Inne drobne regularne wydatki Następnie przelicz ile wydajesz na każdy z kosztów rocznie. Posortuj kwoty od największej do najmniejszej. Pomyśl, czy cię na to stać? Czy to tanio, czy drogo? Czy można z czegoś zrezygnować lub zastąpić tańszą opcją? Pozwoli ci to uświadomić sobie, że dokonując właściwych wyborów możemy zaoszczędzić setki złotych rocznie.

17 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.3. Na zakupy zabieraj zawsze listę zakupów – nie kupuj kompulsywnie Nie wchodź do sklepu bez listy zakupów! Kupuj tylko to, co masz na liście. Jeśli masz standardowe produkty, które kupujesz regularnie możesz mieć przygotowane listy standardowe np. comiesięczne zakupy lub cotygodniowe zakupy. Zaoszczędzi ci to wiele czasu na planowaniu, przecież wiesz, że co tydzień kupujesz mleko, jogurt, jajka czy masło, a raz w miesiącu proszek do prania, czy środki czystości… Zobacz jak to jest u ciebie, i czy możesz ten system jakoś usprawnić. Lista bywa pomocna gdy jesteśmy nagabywani do kupienia, czegoś, czego nie chcemy przez naszych milusińskich. Mamy wtedy odpowiedź, z którą nie da się dyskutować: „nie kupię, ponieważ nie ma tego na liście zakupów”. Taka informacja jest całkowicie prawdziwa, weryfikowalna i niepodważalna, więc w większości przypadków zamyka dyskusję. Większość z nas wydaje za duże kwoty na rzeczy, których nie planowaliśmy zakupić, wchodząc do sklepu. Szczególnie niebezpieczne są hipermarkety — towar rozmieszczony jest na terenie sklepu oraz na regałach w sposób bardzo przemyślany, a promocje są tak dobrane, by ludzie kupowali jak najwięcej, myśląc, że zrobili świetny interes. Pierwsza refleksja przychodzi zazwyczaj przy kasie (wielki rachunek) a kolejna w domu (gdy okaże się, że coś jest nieprzydatne lub warte znacznie mniej, niż się wydawało).Dlatego podstawową regułą jest kupowanie tylko i wyłącznie rzeczy z listy zakupów. Bez takiej listy w ogóle nie należy wchodzić do żadnego sklepu, nawet do sklepiku osiedlowego (chyba że wpadliśmy tylko po chleb i mleko). Zaś na terenie sklepu należy jej się ściśle trzymać i za wszelką cenę opierać się pokusie kupienia czegoś niezaplanowanego. Jest to w początkowym okresie trudne, ale z czasem można się tego doskonale nauczyć i utrzymywać żelazną dyscyplinę zakupów..Kolejną zasadą jest mądre korzystanie z promocji. Przede wszystkim nie wolno kupować niczego tylko dlatego, że oferta wydaje nam się atrakcyjna. Dlatego widząc świetną okazję, należy odpowiedzieć sobie na parę pytań:• czy planowałem zakup promowanego artykułu?• czy jest mi on naprawdę niezbędny?• jak często będę z tego korzystać?• ile to naprawdę kosztuje poza promocją?• jakie są ceny u konkurencji?• czy mnie na to stać?Szczególną uwagę należy zwrócić na ceny poza promocją, niektóre sklepy bowiem przygotowują pozorne okazje, najpierw podwyższając ceny na jeden dzień, a później obniżając do poprzedniego poziomu.Gdy po odpowiedzeniu sobie na te pytania nadal mamy ochotę kupić promowany produkt, powinniśmy jeszcze się wstrzymać i wrócić do domu. Dopiero jeśli następnego dnia nie zmieniliśmy zdania i oferta wydaje się korzystna — wracamy do sklepu i dajemy się uwieść handlowcom.Ważnym elementem jest też określenie, czy stać nas na dany zakup. Popularne karty kredytowe są świetnym rozwiązaniem dla wielu ludzi, ponieważ pozwalają na uniezależnienie się od terminu wpłynięcia wypłaty czy płatności od klienta. Przekonanie się przy kasie stacji benzynowej, że pieniądze z konta już wydaliśmy, a pensji jeszcze nie zaksięgowano, z pewnością nie jest miłym doświadczeniem. Podobnie jak nieprzewidziany wydatek (choroba, awaria) podczas wyjazdu wakacyjnego czy w okresie większego obciążenia finansowego.Z drugiej jednak strony karty kredytowe stanowią pokusę dla życia ponad stan. Jeśli mamy tendencję do szastania plastikowymi pieniędzmi na lewo i prawo, a w momencie spłaty zadłużenia czujemy ból portfela i spłacamy kwotę minimalną lub rozkładamy zadłużenie na raty — powinniśmy pozbyć się karty kredytowej i płacić w sklepach gotówką.65

18 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.4. Wybieraj świadomie sklepy, w którym robisz zakupy. Zobacz, co ci się opłaca, czy czasem w dużych hipermarketach nie wydajesz więcej choć ceny są niższe? Czy idąc po chleb nie sięgasz po dodatkowe artykuły, których wcale nie miałaś zamiaru kupić? Kupując w hipermarketach narażeni są na wiele pokus celowo wywołanych przez speców od marketingu. W sklepach osiedlowych bywa za to drożej niż w hipermarketach. Do wyboru masz jeszcze sklepy dyskontowe, których powstaje coraz więcej na osiedlach bo coraz więcej osób decyduje się w nich kupować. Wielu osobom sprawdza się taki system: raz w tygodniu duże zakupy artykułów spożywczych i chemii gospodarczej w dyskoncie kilka razy w tygodniu świeży chleb raz na tydzień osiedlowy sklep mięsny raz w miesiącu hipermarket w drodze z pracy do domu ale tylko zakupy, które nie są dostępne w dyskoncie lub są znacznie tańsze Zaproponowana powyżej strategia zapewnia oszczędność pieniędzy i czasu, oraz zapewnia dostęp do świeżego pieczywa i mięsa. Zarówno ustawienie regałów (nietrudno zauważyć, że by dotrzeć do chleba i mleka, trzeba się przebić przez pół sklepu, poczynając od alejki promocyjnej z ”niepowtarzalnymi” okazjami, jak i ułożenie towarów na półkach, promocje cenowe czy nawet puszczana w sklepie muzyka mają na celu zwiększenie sprzedaży. Wiele osób ma kłopoty z samodyscypliną i wpadłszy na małe zakupy, wychodzi z furą nieplanowanych rzeczy, które później okazują się niezbyt potrzebne i wcale nie tak tanie, jak się to początkowo wydawało. Korzystaj ze sklepów dyskontowych łączą one zalety hipermarketu i sklepu osiedlowego, nie mając wielu ich wad. Otóż w dyskoncie: • można kupić większość artykułów potrzebnych do codziennego życia; co prawda nie tyle i nie w takim wyborze jak w hipermarkecie, ale asortyment jest zdecydowanie lepszy niż w sklepiku osiedlowym; • zakupy zajmują mało czasu, gdyż powierzchnia sklepu jest niezbyt duża, wybór towarów nie oszałamia, a kolejki do kasy są krótkie; • ceny markowych towarów są niższe niż w marketach, a marki własne dyskontów (nie bójmy się ich, bardzo często są produkowane przez wiodących wytwórców i niczym poza metką nie różnią się od produktów markowych) mają jeszcze lepsze ceny; • w niektórych dyskontach zapłacisz kartą; • zazwyczaj nie ma problemów z parkowaniem.

19 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.5. Dzwoń za darmo lub prawie za darmo Rozważ zmianę operatora. Przy takiej operacji można zachować numer telefonu zarówno stacjonarnego, jak i komórkowego. Oszczędności mogą być zadowalające pod warunkiem starannego przemyślenia tego, co chcemy osiągnąć (dokładne rozpoznanie ofert, świadomość częstotliwości rozmów i czasu ich trwania etc.). Możesz negocjować z operatorem lub zmienić taryfę. Jeśli często zdarza Ci się przekroczenie abonamentu, warto zmienić ją na obejmującą więcej darmowych minut lub też bez limitu rozmów. Korzystaj ze Skype jeśli jesteś w domu i zrezygnuj z telefonu stacjonarnego. Uwaga: ze Skype nie zadzwonisz na numery alarmowe, a nawiązywanie połączeń wymaga włączonego komputera. Należy zainwestować sto kilkadziesiąt złotych w bramkę VOIP, którą podłączamy do Internetu poprzez domową sieć LAN, zaś do bramki podłącza się zwykły telefon stacjonarny. Później wystarczy zrobić przedpłatę u któregoś z operatorów i skonfigurować bramkę. Oszczędności mogą być bardzo duże. Autor niniejszego tekstu stosuje to rozwiązanie używając dwóch aparatów telefonicznych podłączonych do jednej bramki. Jeden aparat współpracuje z polskim operatorem (możliwość uzyskania krajowego stacjonarnego numeru telefonu) i służy głównie do odbierania połączeń, drugi zaś aparat skonfigurowany jest do dzwonienia (bez limitu na numery stacjonarne) z użyciem zagranicznego operatora. Łączne koszty takiego rozwiązania to około 100 zł rocznie.

20 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.6. Przejrzyj wszystko, co kupiłeś wykładając towar na ladzie Jeśli do koszyka trafiły artykuły, których nie masz na liście, lub towary wzięte pod wpływem impulsu możesz je odłożyć. Nie musisz kupować wszystkiego co masz w koszyku. Wiele osób ma kłopoty z samodyscypliną i wpadłszy na małe zakupy, wychodzi z furą nieplanowanych rzeczy, które później okazują się niezbyt potrzebne i wcale nie tak tanie, jak się to początkowo wydawało.

21 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.7. Jeśli musisz się zadłużać, rób to mądrze Kredyt służy temu, byśmy mogli wykorzystać pieniądze w danym momencie zamiast móc uczynić to dopiero w dalekiej przyszłości. Za ten luksus musimy jednak płacić (odsetki, prowizje i inne opłaty). Dlatego należy go wykorzystywać mądrze, to znaczy na zakup towarów lub usług, które czekać nie mogą, nie powinny lub też takich, w których przypadku koszt oczekiwania byłby większy od kosztu kredytu. Jeśli zarabiamy za pomocą komputera, samochodu czy sprzętu filmowego lub fotograficznego, zazwyczaj lepiej jest ponieść koszty kredytu niż zwlekać z zakupem. Kluczowa jest tu częstotliwość korzystania z danego dobra. W pozostałych przypadkach lepiej jest nie finansować zakupów kredytem. W szczególności tyczy się to wydatków wakacyjnych, świątecznych, rozrywkowych i wszystkich innych. Większość firm nie bankrutuje wskutek braku zysków, lecz wskutek braku płynności finansowej. To samo tyczy się ludzi — nawet jeśli w perspektywie kilku lat nasze dochody przewyższają wydatki, to w krótszej perspektywie mogą zdarzać się nam braki pieniędzy na koncie. Zaciąganie kolejnych kredytów celem przetrwania takich okresów może spowodować 67dalsze zaciśnięcie się pętli: odsetki od limitu na koncie, karta kredytowa, rata kredytu gotówkowego — wszystkie one mogą się zsumować do kwot, których nie będziemy w stanie spłacać na bieżąco.Gdy już wpakowaliśmy się w tarapaty, rozwiązaniem może być zrefinansowanie zadłużenia. Kilka kredytów krótkookresowych o wysokich ratach zamieniamy na jeden, o dłuższym okresie spłaty, ale o niższej racie. Najkorzystniejsze finansowo może być wykorzystanie do tego nisko oprocentowanego kredytu hipotecznego. Zwłaszcza gdy już spłacamy kredyt mieszkaniowy, a wartość nieruchomości jest istotnie wyższa od kwoty zadłużenia, korzystne może być podniesienie kwoty kredytu mieszkaniowego i spłacenie za jego pomocą limitu na koncie, karty kredytowej czy kredytu ratalnego.Jeśli nie jesteśmy posiadaczami nieruchomości, pozostaje zaciągnięcie kredytu refinansowego, który nie jest co prawda tak korzystny finansowo jak podniesienie limitu kredytu hipotecznego, ale pozwala na chwilę oddechu: zamiast kilku rat sumujących się na dużą kwotę spłacamy przez dłuższy czas jedną, niższą ratę.Natomiast najlepszym rozwiązaniem jest po prostu nie dać się wciągnąć w pułapkę zadłużenia. Oczywiście żyć bez kredytu jest trudno, a czasem jego zaciągnięcie jest po prostu najlepszym rozwiązaniem, natomiast zadłużając się, pamiętajmy o kilku kwestiach. Najpierw ogólna zasada. Kredyt służy temu, byśmy mogli wykorzystać pieniądze w danym momencie zamiast móc uczynić to dopiero w dalekiej przyszłości. Za ten luksus musimy jednak płacić (odsetki, prowizje i inne opłaty). Dlatego należy go wykorzystywać mądrze, to znaczy na zakup towarów lub usług, które czekać nie mogą, nie powinny lub też takich, w których przypadku koszt oczekiwania byłby większy od kosztu kredytu. Szczegóły przedstawiamy poniżej.Kredyt mieszkaniowy. Mieszkać trzeba już, a nie za 20 lat, więc jeśli nie mamy bogatych rodziców, należy mieszkanie kupić na kredyt lub wynająć. Kredyt zazwyczaj bywa korzystniejszy finansowo od wynajmowania mieszkania. Zaciągając taki kredyt, stajemy się posiadaczami majątku, a raty kredytu hipotecznego w odróżnieniu od wynajmu nie przepadają, ponieważ po zakończeniu okresu spłaty kredytu będziemy mieli nieobciążoną zobowiązaniami nieruchomość, z której będziemy mogli korzystać bez dodatkowych opłat lub ją sprzedać. Kredyt na samochód może być niezbędny, jeśli auto jest nam konieczne do dojazdów do pracy lub zdecydowanie skraca czas takiego dojazdu. Pamiętajmy, że zmęczenie oraz czas również mają swoją cenę. Natomiast jeśli samochód jest nam niezbędny rzadko lub nieregularnie, 68tańsze (a nawet wygodniejsze) może być korzystanie z taksówek czy nawet wynajmu samochodów.Kredyt na przedmioty służące do zarabiania. Jeśli zarabiamy za pomocą komputera, samochodu czy sprzętu filmowego lub fotograficznego, zazwyczaj lepiej jest ponieść koszty kredytu niż zwlekać z zakupem. Kluczowa jest tu częstotliwość korzystania z danego dobra; jeśli na przykład rzutnik multimedialny jest nam potrzebny tylko kilka razy w roku, to zamiast zakupu sensowniejsze może być jego wypożyczanie.W pozostałych przypadkach lepiej jest nie finansować zakupów kredytem. W szczególności tyczy się to wydatków wakacyjnych, świątecznych, rozrywkowych i wszystkich innych.

22 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.8. „ Nie kupuj tanio, bo to drogo kosztuje” – nie oszczędzaj tam gdzie się nie powinno Nie daj się nabrać na rzeczy tanie ale złej jakości. Szczególnie zastanów się jeśli kupujesz: Buty — tu weź pod uwagę komfort użytkowania, czas zdatności do użytku, wygląd czy zdrowie. Zdecydowanie lepiej jest więc wydać pieniądze raz i później móc używać buty przez kilka lat, niż rok w rok wyrzucać pieniądze na kolejne tanie i niewygodne obuwie. Okrycie wierzchnie, szczególnie zimowe, które oprócz estetycznego wyglądu, powinno w naszym klimacie dobrze chronić od wiatru, mrozu i deszczu. Przewiewny zimowy płaszcz spowoduje u nas prędzej czy później wydatki spowodowane infekcją. Sprzęt AGD niezbędny w domu lub oszczędzający czas — w szczególności tyczy się to lodówki, pralki, zmywarki i odkurzacza. Z tych urządzeń korzystać będziemy bardzo często, więc muszą być ergonomiczne i proste w obsłudze, a ich awaria będzie niosła ze sobą nieprzyjemne skutki, .Samochód — dobieramy auto w zależności od celu, do którego ma nam służyć (np. jako narzędzie niezbędne do codziennej pracy lub też jako wakacyjny środek transportu) i zasobności naszego portfela. Jeśli nie możemy sobie pozwolić na przestoje, a stać nas tylko na auto używane, powinniśmy kupić pojazd w odpowiednim stanie technicznym. Zbytnia oszczędność przełoży się na koszty napraw i czas stracony na pobyty samochodu w warsztacie. To prawda, współcześnie często dajemy się naciągnąć na zakup rzeczy tanich, ale kiepskiej jakości. Tymczasem zła jakość ma swoją cenę: oprócz krótszego czasu używalności takiego towaru narażamy się na utratę czasu, nerwów, zdrowia lub inny dyskomfort. W szczególności nie powinno się oszczędzać na wymienionych poniżej produktach. Buty — chociaż dobre buty mogą być nawet kilkakrotnie droższe od swoich odpowiedników ze sklepów sieciowych, to są zrobione z lepszej jakości skóry, a ich wykonanie jest staranniejsze. Przekłada się to na komfort użytkowania, czas zdatności do użytku, wygląd czy ostatecznie nawet nasze zdrowie (przemakanie na deszczu, komfort stopy w niskich i wysokich temperaturach). Zdecydowanie lepiej jest więc wydać pieniądze raz i później móc używać buty przez kilka lat, niż rok w rok wyrzucać pieniądze na kolejne tanie i niewygodne obuwie.Okrycie wierzchnie, szczególnie zimowe, które oprócz estetycznego wyglądu, powinno w naszym klimacie dobrze chronić od wiatru, mrozu i deszczu. Przewiewny zimowy płaszcz spowoduje u nas prędzej czy później wydatki spowodowane infekcją.Sprzęt AGD niezbędny w domu lub oszczędzający czas — w szczególności tyczy się to lodówki, pralki, zmywarki i odkurzacza. Z tych urządzeń korzystać będziemy bardzo często, więc muszą być ergonomiczne i proste w obsłudze, a ich awaria będzie niosła ze sobą nieprzyjemne skutki, 69więc powinny być również trwałe.Narzędzia i elektronarzędzia — tutaj jakość dobieramy do naszych potrzeb: jeśli raz na rok zamierzamy wywiercić w ścianie otwór fi 5, to zapewne wystarczy nam tania wiertarka z udarem. Jeśli jednak lubimy majsterkować czy robić samemu remonty, powinniśmy zainwestować w sprzęt lepszej jakości. Natomiast jeśli planujemy wykorzystywać elektronarzędzia krótko, ale intensywnie (na przykład jednorazowo podczas remontu), warto zamiast zakupu rozważyć wypożyczenie sprzętu profesjonalnego.Samochód — dobieramy auto w zależności od celu, do którego ma nam służyć (np. jako narzędzie niezbędne do codziennej pracy lub też jako wakacyjny środek transportu), i zasobności naszego portfela. Jeśli nie możemy sobie pozwolić na przestoje, a stać nas tylko na auto używane, powinniśmy kupić pojazd w odpowiednim stanie technicznym. Zbytnia oszczędność przełoży się na koszty napraw i czas stracony na pobyty samochodu w warsztacie.Jedzenie — dieta powinna być urozmaicona i odpowiedniej jakości. Należy uważać na hipermarketowe wędliny wysokowydajne (nasączane solanką z fosforanami dla powiększenia masy), parówki i pasztety zawierające tzw. „mięso oddzielone mechanicznie”, czyli odpady ze ścięgien i chrząstek, soki wysokosłodzone zawierające cukier z barwnikami i aromatami (a te nieco lepsze — koncentrat soku z aronii zamiast właściwego owocu) itp. Oszczędzanie na jakości jedzenia kończy się kłopotami ze zdrowiem, więc zamiast na jakości oszczędzajmy na ilości (zwłaszcza używek, słodyczy i słonych przekąsek).Sprzęt potrzebnym do pracy (komputery, sprzęt filmowy i fotograficzny, drukarki etc.), ponieważ niewygoda korzystania przełoży się na efektywność pracy i jakość efektu końcowego, a przestoje spowodowane awariami narażą nas na koszty i utratę reputacji z powodu opóźnień.

23 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.9. Odżywianie: taniej nie znaczy gorzej Jedzenie — dieta powinna być urozmaicona i odpowiedniej jakości. Należy uważać na wędliny wysokowydajne (nasączane solanką z fosforanami dla powiększenia masy, soki wysoko słodzone zawierające cukier z barwnikami. Oszczędzanie na jakości jedzenia kończy się kłopotami ze zdrowiem, więc zamiast na jakości oszczędzajmy na ilości (zwłaszcza używek, słodyczy i słonych przekąsek). Jedzenie w restauracjach - ma to oczywiście swój urok, ale można traktować to jako wyjątek, a nie normę. Gotowanie obiadów we własnym zakresie jest nie tylko tańsze, ale i na pewno zdrowsze, bo wiemy co jemy. Podobnie z przygotowywaniem drugich śniadań.

24 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.10. Pamiętaj o celach finansowych, czyli o tym, co tak naprawdę chcemy osiągnąć Co chcesz osiągnąć w najbliższym czasie, wyjść z długów a może chcesz kupić coś większego lub wyjechać na wakacje. Cele finansowe pozwalają nam rozsądnie gospodarować dochodami - nadają sens oszczędzaniu, a także dają możliwość korygowania na bieżąco naszych wydatków

25 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.11. Budżet powinien być sporządzony na jakiś okres na miesiąc, kwartał czy rok Tworząc budżet powinieneś określić czas, na jaki będziesz go planował. Pozwoli ci to określić dochody jakie planujesz osiągnąć oraz wydatki, jakie cię czekają w tym czasie.

26 Zdrowe zasady zdrowego budżetu domowego. Cd.Jak pokazują powyższe zasady nie ma uniwersalnych sposobów, które można bezrefleksyjnie zastosować w każdej sytuacji. Kredyty i karty kredytowe nie są ani złe ani dobre, podobnie hipermarkety i sklepy osiedlowe. Każdą z przedstawionych rad należy stosować po skonfrontowaniu się ze swoją indywidualną sytuacją. W pewnych okolicznościach kredyt będzie lekkomyślnością w innych nie. Myślmy więc zarówno zarabiając pieniądze, jak też podczas ich wydawania.

27 Przygotowując budżet pamiętaj:Spisz dochody i wydatki korzystając z załączonej w materiałach tabeli (lub wykorzystując któryś z darmowych programów publikowanych w Internecie). Oblicz, ile wynoszą twoje miesięczne dochody. Sporządź listę swoich wydatków w podziale na kategorie wydatki stałe, wydatki jednorazowe i wydatki nieregularne i w podziale na podkategorie: transport, jedzenie, opłaty…. Pamiętajmy o oszczędzaniu i przeznaczmy, co najmniej 10-20% miesięcznych do- chodów na ten cel. Zobacz, czy budżet się bilansuje, jeśli tak lub masz nadwyżkę brawo! Możesz ją przeznaczyć na oszczędności. Jeśli wydatki przewyższają dochody zastanów się, z czego możesz zrezygnować. Ograniczmy wydatki na bieżącą konsumpcję (jedzenie, rachunki zależne od nas takie jak za zużycie wody, światła, gazu. Ogranicz rozmowy telefoniczne i wysyłanie SMS-ów, zwłaszcza tych zawierających wyłącznie emotikony. Zobacz, czy często powtarzają się pozycje ostatnio pokazywane w reklamach – może zbytnio ulegasz reklamie? I pamiętaj - płaćmy terminowo rachunki, aby uniknąć dodatkowych kosztów. Regularnie przeglądaj swój budżet i wprowadzaj na bieżąco wszystkie zmiany. Zbierajmy rachunki i paragony, aby wiedzieć, ile wydałeś. Niezależnie od kondycji budżetu oszczędzajmy wodę, energię – wygenerujesz tym oszczędności i będziesz zadowolony, że dbasz o środowisko. Zastanów się - może warto podjąć dodatkową pracę. Bądź odpowiedzialni za siebie i swoje finanse.

28 Przygotowując budżet pamiętaj:Spisz dochody i wydatki korzystając z załączonej w materiałach tabeli (lub wykorzystując któryś z darmowych programów publikowanych w Internecie). Oblicz, ile wynoszą twoje miesięczne dochody i Sporządź listę swoich wydatków w podziale na kategorie wydatki stałe, wydatki jednorazowe i wydatki nieregularne i w podziale na podkategorie: transport, jedzenie, opłaty…. Pamiętajmy o oszczędzaniu i przeznaczmy, co najmniej 10-20% miesięcznych do- chodów na ten cel. Zobacz, czy budżet się bilansuje, jeśli tak lub masz nadwyżkę brawo! Możesz ją przeznaczyć na oszczędności. Jeśli wydatki przewyższają dochody zastanów się, z czego możesz zrezygnować. Ograniczmy wydatki na bieżącą konsumpcję (jedzenie, rachunki zależne od nas takie jak za zużycie wody, światła, gazu. Ogranicz rozmowy telefoniczne i wysyłanie SMS-ów, zwłaszcza tych zawierających wyłącznie emotikony. Zobacz, czy często powtarzają się pozycje ostatnio pokazywane w reklamach – może zbytnio ulegasz reklamie? I pamiętaj - płaćmy terminowo rachunki, aby uniknąć dodatkowych kosztów. Zastanów się - może warto podjąć dodatkową pracę Bądź odpowiedzialni za siebie i swoje finanse Zbierajmy rachunki i paragony, aby wiedzieć, ile wydałeś. Niezależnie od kondycji budżetu oszczędzajmy wodę, energię – wygenerujesz tym oszczędności i będziesz zadowolony, że dbasz o środowisko Regularnie przeglądaj swój budżet i wprowadzaj na bieżąco wszystkie zmiany

29

30 Umiejętności społeczne potrzebne w zarządzaniu domowymi finansamiProszenie o pomoc Podejmowania decyzji Reakcja na namawianie Przekonywanie innych Przygotowanie się do trudnej rozmowy Obrona swoich praw Żeby dobrze zarządzać domowym budżetem nie wystarczy znać teorię. Trzeba wdrożyć plan w życie a potem konsekwentnie przestrzegać zasad. Pewnie będziesz chciał poprosić rodzinę o współpracę – jak to zrobić? Jak zdecydować co kupić, a czego nie, co sfinansować oszczędnościami, a co wziąć na kredyt? Jak sobie radzić z podejmowaniem decyzji? Czy skorzystać z usług instytucji finansowej, która dzwoni do mnie już czwarty raz w tym miesiącu, czy jej odmówić. Jeśli odmówić to jak, co powiedzieć? Co zrobić gdy córka prosi o nowe buty? Na jesieni kupiłaś jej dwie pary licząc, że na wiosnę będziesz miała z głowy już ten wydatek. Ale ona tak prosi! Jak ją przekonać? Nie spłaciłaś raty kredytu a w tym miesiącu znowu nie dostałaś premii, którą chciałaś pokryć zadłużenie. Jak przygotować się do trudnej rozmowy z bankiem? Wczoraj kupiłaś czajnik elektryczny korzystając z długo zbieranych oszczędności. Czajnik nie zadziałał a sprzedawca nie chce uznać reklamacji. Jak obronić swoje prawo do zwrotu towaru? W poradzeniu sobie z tymi i innymi problemami pomoże ci posiadanie następujących umiejętności społecznych.

31 Trening umiejętności społecznych* PROSZENIE O POMOCKROKI UMIEJĘTNOŚCI Zastanawiam się w czym potrzebuję pomocy. Decyduję, czy chcę pomocy Zastanawiam się, która z osób mogłaby mi pomóc i wybieram najlepszą. Opowiadam tej osobie o problemie i proszę, aby mi pomogła Wskazówki Jestem precyzyjny, Zastanawiam się, czy mogę sam rozwiązać problem. Rozważam wszystkich możliwych pomocników i wybieram najlepszego. *Wszystkie wymienione w prezentacji umiejętności są cytatami z książki: „24 umiejętności społecznych krok po kroku”

32 Trening umiejętności społecznych PODEJMOWANIE DECYZJIKROKI UMIEJĘTNOŚCI Myślę o problemie, który wymaga ode mnie podjęcia decyzji. Myślę o możliwych decyzjach, które mógłbym podjąć. Zbieram dokładne informacje o możliwych decyzjach. Rozważam ponownie swoje możliwe decyzje, opierając się na informacjach, które zebrałem. Wskazówki Opracowuję kilka możliwych alternatyw, unikam zbyt wczesnego zamknięcia list. Pytam innych, czytam obserwuję.

33 Trening umiejętności społecznych REAKCJA NA NAMAWIANIEKROKI UMIEJĘTNOŚCI Wysłuchuję pomysłów innej osoby na dany temat. Decyduję co ja o tym myślę. Porównuję co on/ona mówiła z tym, co ja o tym myślę. Wybieram pomysły, które podobają mi się bardziej i mówię o tym drugiej osobie. Notatki Odróżniam swoje własne pomysły od pomysłów innych. Zgadzam się; nie zgadzam się; modyfikuję, odwlekam decyzję.

34 Trening umiejętności społecznych PRZEKONYWANIE INNYCHKROKI UMIEJĘTNOŚCI Decyduję, czy chcę kogoś do czegoś przekonać. Mówię tej osobie o swoim pomyśle. Pytam tę osobę, co myśli o moim pomyśle i wysłuchuję jej. Mówię jej dlaczego sądzę, że mój pomysł jest dobry. Proszę tę osobę żeby przemyślała to, co jej poprzednio powiedziałem, zanim podejmie decyzję. Wskazówki To może być zrobienie czegoś na mój sposób, pójście gdzieś, przerwanie czegoś. Myślę o treści pomysłu jak i uczuciach. To wymaga umiejętności słuchania. Sprawdzam decyzję drugiej osoby później.

35 Trening umiejętności społecznych PRZYGOTOWANIE DO TRUDNEJ ROZMOWYKROKI UMIEJĘTNOŚCI Myślę o tym jak będę się czuł podczas tej rozmowy Myślę o tym jak inni będą się czuli. Myślę o różnych sposobach, w jakich mógłbym powiedzieć, to co chcę. Myślę, co druga osoba może mi odpowiedzieć. Myślę o innych możliwych rzeczach, które mogą się zdarzyć podczas rozmowy. Wybieram najlepsze podejście, spośród przemyślanych i stosuję je.

36 Trening umiejętności społecznych OBRONA SWOICH PRAWKROKI UMIEJĘTNOŚCI Zwracam uwagę na o, co dzieje się w moim ciele, i co mi pomoże uświadomić sobie, że jestem niezadowolony i chcę się bronić. Zastanawiam się, co wywołało moje niezadowolenie. Myślę o sposobach, których mogę użyć w obronie swoich praw i wybieram odważny. Bronię swoich praw w sposób bezpośredni i odpowiedni. Wskazówki Sygnałami mogą być napięte mięśnie, odczucie gorąca, itd. Czy jestem wykorzystywany, ignorowany, napastowany, czy dokuczono mi? Mogę poszukać pomocy; powiedzieć co mnie martwi; wysłuchać opinii większości. Wybieram właściwe miejsce i czas do obrony swoich praw.

37 Podsumowanie Praktycznie każdy budżet potrzebuje kontroli. Niewiele jest gospodarstw domowych, których dochody pozwalają na nieprzywiązywanie większej wagi do wydatków. Pamiętajmy, że zawsze warto zwrócić uwagę na odpowiednie zarządzanie pieniędzmi, by w razie nieprzewidywalnych okoliczności zapewnić rodzinie bezpieczną przyszłość. Nieumiejętne dysponowanie dochodami może być przyczyną wielu problemów, dlatego tak ważne jest, by w skuteczny i rozsądny sposób zarządzać rodzinnym budżetem.

38 Pytania końcowe Co na szkoleniu było najważniejsze i najbardziej przydatne dla ciebie ? Jak chcesz wdrożyć nowe umiejętności? Jaki jest twój plan działania w tym zakresie? Jak inni poznają, że coś się zmieniło i że działasz inaczej? Jakiej pomocy w realizacji twojego planu oczekujesz od innych, rodziców, męża, partnera, dzieci?

39 Dodatki

40 Odważna Pozycje życiowe Ja jestem OK Ty jesteś OK UległaJa NIE jestem OK Agresywna Ty NIE jesteś OK Manipulacyjna

41 Przydatne linki Zanim podpiszeszhttps://www.youtube.com/watch?v=gAvZfSuGPUM https://www.youtube.com/watch?v=UAwyEy9I3M0&list=UU8nx4jer7J5p48R4q1AuC7w Kalkulatory budżetów Krok 3 Tytuł Opis zadania

42 Tematy, które chcę żeby były w przyszłości poruszane na szkoleniach:Nie ryzykuj bankructwa - Para banki Jak nie wpaść w pętlę zadłużenia? Jak wyjść z pętli zadłużenia? Powiedz tak oszczędnością Kredyt czyli jak wybierać wśród wielu propozycji? Zdrowo nie znaczy drogo – pomysły na zdrowe, szybkie i niedrogie posiłki Kupić, nie kupić? Czyli jakie prawa mamy jako konsumenci?